موانع استجابت دعا از نظر امام سجاد علیه…

شرایط و موانع استجابت دعا

 بسیاری از ما در زندگی گلایه و شکایت داریم که چرا با توجه به این همه چله نشینی هایی که دارم، پای پیاده اربعین کربلا رفته ام، این همه نذر و نیاز کرده، جمکران هر هفته ام ترک نمی شود؛ چرا این همه دعا می کنم اما دعایم مستجاب نمی شود؟

امام سجاد علیه السلام در روایتی که در ادامه عرض می شود، موانعی را معرفی می کنند که ان شاء الله با رفع این موانع، به استجابت نزدیک خواهیم شد.

از امام سجاد علیه السلام سؤال می کنند که چرا دعا می کنیم اما دعایمان مستجاب نمی شود؟ امام در پاسخ موانع استجابت دعا را این گونه معرفی می کنند: وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَرُدُّ الدُّعَاءَ سُوءُ النِّیَّةِ وَ خُبْثُ السَّرِیرَةِ وَ تَرْکُ التَّصْدِیقِ بِالْإِجَابَةِ وَ تَأْخِیرُ الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَاتِ حَتَّى تَذْهَبَ أَوْقَاتُهَا وَ اسْتِعْمَالُ الْبَذَاءِ وَ الْفُحْشِ فِی الْقَوْلِ؛ گناهانی که باعث عدم استجابت دعاست: بدی نیت ، آلودگی باطن (بد ذاتی)، باور نداشتن اجابت دعا از جانب خدا، تاخیر نماز واجب تا از بین رفتن وقت آن، ناسزا و فحش در گفتار. (1)

خوب است که انسان اموری را که مانع استجابت دعا است را بشناسد تا بتواند در مسیر رفع موانع قدم برداشته و آن ها را از بین ببرد.

سوء نیّت
مراد از سوء نیّت؛ ممکن است نیّت های غیر الهی باشد و یا هدف های شوم و ناروا داشتن.

اگر نیت های انسانی خدایی نباشد و هوای نفس و نفسانیات غلبه کند، در این صورت است که این بد نیّتی مانعی می شود برای استجابت دعا اما اگر در دعایی که می کند حتی در امور دنیایی و مادی خدا را دخیل کند عاملی می شود برای اجابت دعا؛ به طور مثال؛ خدایا من مال می خواهم که دست نیازمندان را بگیرم.

نیت خدایی برکت و اقبال را به سوی زندگی انسان سرازیر می کند؛ چنانچه امام علی (علیه‌السلام) در بیانی می فرمایند: «مَن حَسُنَت نیَّتُهُ أَمَدَّهُ التَّوفیقُ: هر کس نیّتش خوب باشد، توفیق یاریش خواهد نمود» (2)

خبث السّریرة
بد بودن باطن یعنی اینکه انسان خیرخواه مردم نباشد؛ حالت حسودی و یا خوشحالی از گرفتاری مردم داشته باشد.

چنین انسانی اهل خیانت و کینه است. خیانت در کتب لغت یعنی عهد و پیمانی که با مردم، قانون و خدا بسته شده را بر خلافش عمل شود. این نوع عمل کردن خیانت است و خیانت مانع بزرگ دیگری در استجابت دعا است

بدبیبنی،سوء نیت، قطع رحم، کینه توزی و خیانت همه از زیر مجموعه های خبث السریرة به حساب می آیند که از موانع استجابت دعا به شمار می آیند.

ترک التصدیق بالاجابة؛ عدم اعتقاد به اجابت
اینکه فرد تصدیق به اجابت الهی را ترک کند (و باور و یقین به اجابت دعا نداشتن) این در حالی است که در منابع توصیه شده است که آنچنان یقین به اجابت داشته باشید گویا اجابت پشت در است؛ با شک و ترددی دعا نکنید، با قطع دعا کنید.

خداوند خود در بیانی می فرماید: من اگر بخواهم دعای بنده ام را مستجاب نکنم دعا کردن را از یاد او می برم. اینکه من به بنده ای اجازه دعا کردن می دهم یعنی می خواهم دعایش را اجابت کنم اما نکته را باید بدانیم و آن اینکه در دعاها تفویض امر کنیم؛ یعنی دعا که می کنیم بگوییم خدایا هر آنچه خیر و مصلحت تو است من همان را می خواهم؛ چنین دعایی ناامید از درگاه خدا بر نمی گردد.

تَأْخِیرُ الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَاتِ حَتَّى تَذْهَبَ أَوْقَاتُهَا
تأخیر در نمازهای یومیه تا وقتی که وقت فضیلت آن بگذرد( وای از آن زمانی که نماز قضا شود.) در روایتی حضرت زهرا سلام الله ازپدر گرامیشان سؤال کردند که عقوبت کسی که نماز را سبک بشمارد چیست؟ حضرت پاسخ دادند: دچار 15 عقوبت می شود؛ 6 در دنیا، 3 در لحظه موت، 3 در قبر و 3 در قیامت؛ و اما 6 عقوبت دنیایی ان عبارت است؛ رفتن برکت از عمر، برکت از رزق می رود، اعمالش قبول نمی شود، خدا نور صالحین را از چهره اش می گیرد، دعای این فرد مستجاب نمی شود و دیگر اینکه دعای دیگران هم در حق چنین فردی مستجاب نمی شود. (3)

اسْتِعْمالُ الْبَذاءِ وَ الْفُحْشِ فِى الْقَولِ
تندی در گفتار؛ اینکه فرد از ادب و نزاکت خارج شوند، افرادی که اهل فحش و ناسزاگویی هستند دعایشان مستجاب نمی شود.

روزی امام صادق علیه السلام به یکی از بارانش،عمر بن یزید، رو کرد و فرمود: دربنی اسرائیل مردی زندگی می کرد که پیوسته دعا به درگاه خداوند متعال می نمود تا فرزندی به او عطا فرماید، ولیکن دعایش مستجاب نمیشد، از این رو به پروردگار متعال گفت: «پروردگارا آیا من از تو دورم و دعایم را نمی شنوی یا اینکه تو نزدیکی و دعایم مستجاب نمی شود؟»

به دنبال این، او را خواب برد و در خواب هاتفی ندا زد: « بی تردید تو خداوند را سه سال پیوسته، بی اخلاص می خوانی و علاوه بر این، بد زبان و هرزه گو و دلی سرکش و بی تقوا داری، هرزه گویی و بد زبانی را از خود دور کن و با تقوا باش و نیتت را اصلاح کن(تا دعایت مستجاب شود.) آن مرد به آنچه توصیه شد، عمل کرد و دعایش مستجاب شد و خداوند متعال به او فرزندی عطا فرمود.» (4)

رفع موانع را شروع کنید
اگر با خواندن این روایت، در خود موانعی را دیدید نگران نباشید، همین که متوجه اشتباه و خطاهای خود شده اید بهترین شروع است برای تغییر، برای نزدیک شدن به استجابت؛ کافی است بخواهید و شروع کنید.

بهترین و نزدیک ترین راه استغفار است، با استغفار و حرکت عملی دعاهای خود را به استجابت نزدیک کنید؛ «فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیهِ إِنَّ رَبِّی قَریبٌ مُجیبٌ» (5) پس، از او آمرزش بخواهید، آن گاه به درگاه او توبه کنید، که پروردگارم نزدیک و اجابت‌ کننده است. هم برای خودتان استغفار کنید و هم برای دیگران.

کلام آخر
کلام را با روایتی زیبا به پایان می بریم؛ «مَنْ اسْتَغْفَرَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ کُلَّ یَومٍ سَبْعاً وَ عِشْرِینَ مَرّةً کَانَ مِنَ الَّذِینَ یُسْتَجَابُ لَهُم وَ یُرْزَقُ بِهِم أهْلَ الأرْضِ».(کنزالعمال) یعنی هرکس روزی بیست و هفت مرتبه برای مؤمنین و مؤمنات طلب غفران و آمرزش کند، از کسانی خواهد بود که دعایشان مستجاب است و اهل زمین به واسطه ایشان روزی داده می‌ شوند. (6)

پی نوشت:

1- معانی الاخبار، مرحوم صدوق ص ۲۷۰-۲۷۱

2- تصنیف غررالحکم و دررالکلم ،ص 92 ، ح 1605

3- مسند فاطمه الزهراء، ص 235

4- الکافی، ج 2، ص 324

5- آیه 61 سوره هود

6- کنز العمال، ج1، ص 476

افکار.