توصیف سیمای حضرت ابوالفضل عباس ( علیه السلام )
مشخصات دقیق جسمی هیچ کدام از ائمه معصوم(ع) و اصحابشان را نمی توان از کتاب های تاریخی به دست آورد؛ بنابراین برای بسیاری از مطالبی که امروزه درباره شکل ظاهری آن بزرگواران گفته می شود سند معتبری وجود ندارد. آنچه در مورد خصوصیات ظاهریحضرت ابوالفضل و ویژگی های رفتاری ایشان در منابع تاریخی ذکر شده است را در این بخش از دین و مذهب نمناک گردآوری کرده ایم.
ویژگی های ظاهری حضرت ابوالفضل(ع)
او چون ماه تمام، در میان هاشمیان می درخشید. جدّ او، عبد مناف را « ماه مکه » و عبداللّه، پدر پیامبر اکرم (ص) را « ماه حرم » می خواندند. حضرت عباس (ع) نیز « ماه بنی هاشم » لقب گرفت تا لقب گویایی برای چهره رعنا و دلکش او باشد.در میان بسیاری از منابع تاریخی در خصوص ویژگی های ظاهری و جسمانی حضرت ابوالفضل(ع) ذکر شده است:« و کان العبّاس رجلا جسیما وسیما جمیلا، و کان یرکب الفرس المطهّم و رجلاه تخطّان الأرض، و کان یقال له قمر بنی هاشم » ؛ که وی مردی زیبا، تنومند و آراسته بود، هر گاه بر اسب تناوری سوار می شد پاهایش به زمین می رسید و به او ماه بنی هاشم می گفتند: (بحار الأنوار، ج ۴۵، ص ۳۹)
علاوه بر این تناسب اندام و ورزیدگی بدن او نشان از توانایی جسمی بالا می داد که از پدر به ارث برده بود. دلیل دیگر قدرت بالای جسمانی او ورزش و چالاکی او بود که از کودکی با آن انس داشت. در روایات نقل شده است که حضرت علی(ع) از همان سنین کودکی، فنون رزمی مانند کشتی، شمشیرزنی، تیراندازی و سوارکاری را به او می آموخته و گاه خود با او به ورزش می پرداخته است.
خصوصیات روحی و اخلاقی حضرت ابوالفضل(ع)
عبادت:
حقیقت پرستش، تواضع و فروتنی روح و جسم انسان در برابر پروردگار است که منشا آن ایمان و اعتقاد است. هر چه ایمان و اعتقاد بیشتر باشد بندگی عمیق تر می شود. این افراد با ایمان در آخرت با رویی درخشان و تابناک محشور می شوند و در دنیا نیز آثار بندگی و پرستش در سیمایشان پدیدار است:« سیماهُم فی وُجُوهِهِم مِنْ اَثَرِ السُّجُودِ؛ علامتِ آنان، اثر سجده در چهره هایشان است. (سوره فتح:آیه ۲۹)
حضرت عباس (ع) پرستش گر راستین آفریدگار خویش بود و نشانه های عبادت در سیمای معصوم او آشکار بود. اثر سجده های طولانی بر پیشانی اش نقش بسته بود تا آن جا که قاتل او می گوید:« وی نیکو چهره و رشید بود که در پیشانی اش اثر سجده می درخشید ». (مقاتل الطالبیین، ص ۳۲)
او در آخرین شب زندگانی خویش، به همراه دیگر یاران باوفای امام حسین (ع) سرگرم راز و نیاز می شود و با توسن نیایش، به کرانه های روشن بندگی می شتابد. آن شب، خیمه ها در روشنی فرو می رود و جاده های سبز قنوت در امتداد دست ها به آسمان کشیده می شود. زمزمه های عاشقانه در نسیم گرم کربلا می پیچد و فضا را دل نشین می سازد تا آن جا که برخی نگاشته اند:دشمنان در همان شب، از نیایش آنان دگرگون می شوند و سی و دو نفر از آنها به خیل عاشوراییان می پیوندند. (نفس المهموم، ص ۱۱۸ ؛ بحار الأنوار، ج ۴۴، ص ۳۹۴)
شجاعت و جنگ آوری:
حضرت ابوالفضل(ع) مردی تنومند و درشت اندام بود که با ورزش کارهای سخت انس داشت. ایشان شمشیر حضرت علی و شجاعت او را به ارث برده بود. به طوری که در جنگ های مختلف به ویژه در کربلا، نبردهای پیروزمندانه اش یادآور رشادت های حضرت علی(ع) بود.
او با سه تن از دشمنان قوی و زورمند به نام های « مارد بن صدیف » ، « صفوان بن ابطح » و « عبداللّه بن عقبه غَنَوی » قهرمانانه جنگید و آنها را به هلاکت رسانده و یا فراری داد.
علم و دانش:
حضرت عباس (ع) در عرصه معرفت و دانایی، شخصیت برجسته ای است. وجود او سرشار از درک پاک و عمیقی است که از منبع علم الهی پدر بزرگوار خود سرچشمه گرفته است. درباره دانش او گفته شده است :
در روایتی، یکی از پیشوایان معصوم، علیهم السلام، شخصیت علمی و جایگاه معرفتی او را این گونه ترسیم می فرماید :
« اِنَّ العَبَّاسَ بنِ عَلِیّ (ع) زُقَّ العِلمَ زَقّاً؛ به درستی که عباس بن علی (ع)، دانش را از سرچشمه نوشیده است، نوشیدنی ! » (بحار الأنوار، ج ۴۵، ص ۱۳۷)
ایمان و بصیرت:
اعتقاد و ایمان به خداوند یکتا، رمز پیروزی بزرگ مردان جهان، در مواجهه با دشمانان خدا است که با تکیه بر آن، کاخ های ستمکاری و دشمنی با دین، فرو می ریزد.
امام صادق (ع) در آغاز زیارت نامه حضرت عباس (ع)، او را با صفت ایمان و خداباوری خوانده و در پایان، بر ایمان محض و بصیرت والای ایشان گواهی داده است و می فرماید :
« اَشْهَدُ اَنَّکَ لَمْ تَهِنْ و لَمْ تَنْکُلْ و اَنَّکَ مَضَیْتَ علی بصیره مِنْ اَمرِک؛ گواهی می دهم که تو لحظه ای از خود سستی نشان ندادی و برنگشتی، بلکه مَشی تو بر ایمان و بصیرت در دین رقم خورده بود ». (بحار الأنوار، ج ۹۸، صص ۲۱۷ – ۲۰۶ ؛ مصباح الزائر، ص ۲۱۴ – ۲۱۷)
« عباس (ع) که عالم به قرآن، آگاه به طریق هدایت، علم و دین و منسوب به خمسه طیّبه علیهم السلام است، شأنش را بسی والاتر از آن می دانم که تیری پرتاب کند و به هدف ننشیند یا کرداری از او سر زند و به گناه آلوده شود. ما عصمت را در او، همانند زاده رسول خدا (ص) شرط نمی دانیم، ولی چنین نیست که بگوییم گناهی از او سر زده باشد ». (العباس(ع)، ص ۱۳۲)
ادب و فروتنی:
امیر المؤمنین (ع) با سفارش به این ارزش والا،می فرمود:« لا مِیراثَ کَالأَدَبِ؛ هیچ میراثی گرانبهاتر از ادب نیست. » (نهج البلاغه، حکمت ۵۱)
آن بزرگوار، همواره پاسداری از این میراث گرانبها و ارزشمند را به فرزندان خویش وصیت می کرد:« فرزندم! هیچ گاه در برخوردهایت، کسی را تحقیر مکن؛ زیرا او یا بزرگ تر از تو است که جای پدرت به شمار می رود، یا همانند توست که جای برادرت است، یا کوچک تر از توست که جای فرزندت خواهد بود ». (کنز العُمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج ۱۶، ص ۲۱۷ )
حضرت عباس (ع) در چنین مکتبی تربیت شده بود و سفارش های پدر خود را به بهترین صورت ممکن عملی می کرد. وی هرگز بدون اجازه در محضر امام حسین (ع) نمی نشست و پس از اجازه گرفتن نیز بسیار فروتنانه – به صورت دو زانو – در گوشه ای می نشست. (معالی السبطین، ج ۱، ص ۴۴۳)
آن بزرگوار در طول عمر خود هرگز برادرانش را به اسم یا کنیه، یا با خطاب « برادرم! » صدا نمی زد، بلکه با تعبیرهایی مؤدبانه مانند « فرزند پیامبر خداصلی الله علیه وآله! »، « مولای من! » و « سرور من! » ، جایگاه بلند ایشان را پاس می داشت و مانند دیگر دوستداران، بدون در نظر گرفتن برادری خویش، آنان را مورد خطاب قرار می داد. (بطل العلقمی، ج ۲، ص ۴۴۳ و ۴۴۴)
