سیادت مادر

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

حکم سیادت فرزند به سبب سیادت مادر [سادات]

پرسش :آیا کسانی که مادر یا مادربزرگ(چه پدری و چه مادری) آن ها سیّده است، حکم سادات را دارند؟

پاسخ :این افراد از جهاتى حکم سیّد دارند، و از جهاتى ندارند. خمس نمى توانند بگیرند، و از لباس مخصوص سادات نمى توانند استفاده کنند، امّا از جهاتى شرافت سیادت و انتساب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و حضرت زهرا (سلام الله علیها) دارند.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی .

زن و مرد دو ركن سازنده نسب‌اند؛ هيچ فرقي بين زن و مرد نيست. فرزند همان طوري كه به پدر منسوب است و به جد و جده پدري انتساب دارد، به مادر هم منسوب است به جد و جده مادري هم منسوب است. با بيان روشن آيهٴ سورهٴ «آل عمران» كه در آيهٴ مباهله فرمود: ﴿نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ﴾[ سورهٴ آل‌عمران، آيهٴ 61.] بعد هم حسنين(عليهم السّلام) را در صحنه مباهله حاضر فرمود، به صورت روشن ثابت كرد كه جد مادري، پدر محسوب مي‌شود و نوه دختري، فرزند محسوب مي‌شود، پسر آدم است. با اين بيان ديگر نمي‌شود گفت عرب در جاهليت اين‌چنين مي‌گفت. اسلام آمد و محور نسب را دگرگون كرد؛ فرمود مادر و پدر دو عنصر اصلي هستند براي تأسيس نسب. در بسياري از احكام بين اين دو عنصر اصلي فرقي نيست، بين جد و جدهٴ مادري از يكسو، جد و جده پدري از سوي ديگر هم فرقي نيست؛ اگر محرميت است، اگر حرمت نكاح است و اگر وجوب نفقه است و حرمت عقوق است در بسياري از اين احكام يكسان‌اند. تأمين نفقه است فرق نمي‌كند، در بسياري از احكام فقهي بين سلسله نسبي مادر با سلسله نسبي پدر فرق نيست فرق نمي‌كند.

از نظر شرافت و اصالت هم باز فرق نمي‌كند يعني اگر كسي جزء اشراف اين امت بود و فضيلتي خدا به او داد، نوه‌هاي دختري و پسري او كه به او مرتبط‌اند از اين فضيلت برخوردارند يعني از نظر شرافت، آنها كه مادرشان سيّد است اينها هم سيّدند واقعاً، اينها فرزندان پيغمبرند. اما در بعضي از احكام فقهي از باب اينكه زكات مي‌توانند بگيرند، خمس نمي‌توانند بگيرند آن البته معروف بين فقها اين است كه در اين جهت با فرزندان پدري فرق مي‌كنند وگرنه آنچه از آيهٴ مباهله برمي‌آيد اين است كه وجود مبارك پيغمبر(صلّي الله عليه و آله و سلّم) حسنين(عليهم السّلام) را فرزند خود مي‌داند، برابر وحي الهي. پس همهٴ اين حيثيت ها و شرفها محفوظ است و استدلالهاي ائمه(عليهم السّلام) هم در برابر عباسيان هم به همين مسئله بود. نه تنها اين، اصولاً فرهنگ قرآن اين است [و] اختصاصي به عرب ندارد از پيغمبر به بعد(صلّي الله عليه و آله و سلّم) نيامده، از قبل هم آمده اين احتجاج را ائمه(عليهم السّلام) از راه قرآن، عليه عباسيان اقامه مي‌كردند.

گاهي هم به جريان حضرت مسيح(عليه السّلام) استشهاد مي‌كردند، مي‌فرمودند وقتي ذات اقدس الهي ذريه ابراهيم خليل(سلام الله عليه) را مي‌شمرد، مي‌فرمايد: ﴿وَمِن ذُرِّيَّتِهِ﴾ كذا و كذا ﴿وَعِيسَي﴾ عيسي را فرزند ابراهيم مي‌داند، با اينكه عيسي از راه پدر فرزند ابراهيم نبود [بلكه] عيسي از راه مادر، فرزند ابراهيم است[الاحتجاج (شيخ طبرسي)، ج 2، ص 391 و 392.]. اين فرهنگ قرآن است، نه اينكه از عرب به بعد آمده باشد. خب، پس در دستگاه وحي، فرزندان پسري و دختري همه به يك نسب برمي‌گردند، همان طوري كه عيسي فرزند ابراهيم است، همان طوري كه حسنين فرزند پيغمبر(عليهم الصلات و عليهم السّلام)‌اند.

منبع: تقریرات و یادداشتهای حجت الاسلام مهدی طاها از جلسه تفسیر سوره نساء حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی؛ سایت هدانا.

ویژه نامه احکام خمس

ویژه نامه احکام جامع سایت هدانا