چگونگی محاسبه اعمال افراد غیرمسلمان در…

حكم مخترعين و مكتشفين غيرمسلمان كه خدماتى ارائه داده اند در قيامت چيست؟

يك. در اين باره بايد به اقسام كافران و چگونگى محاكمه آنها در قيامت توجه شود:

1) كفارى كه جاهل قاصرند :

و نتوانسته ‏اند راه حقيقت و ايمان را- آن چنان كه بايد- دريابند و از همين رو در كفر خود فرو مانده ‏اند.

اين گروه در قرآن «مرجون لامر الله» معرفى شده‏اند و بعيد نيست نسبت به اعمال صالح خود- در صورتى كه با انگيزه ‏هاى خائنانه همراه نباشد و مثلا بر اساس عواطف پاك انسانى و نوع دوستى باشد- به گونه‏ اى متناسب حالشان پاداش داده شوند. و در صورتى كه حق پذير و داراى قلب سليم باشند ولى در دنيا به حق دسترسى نداشته اند در صحنه قيامت حق بر آنها عرضه مى شود و پس از اعتراف به اين كه آنچه به دنبالش بودند همين است چه بسا قابليت راهيابى به بهشت را نيز پيدا مى كند.

2) دسته ديگر معاندان و متكبران حق ستيزند:

يعنى كسانى كه راه حق برايشان آشكار بوده يا مى‏ توانستند به خوبى آن را باز شناسند و ايمان آورند ولى در برابر راه خدا از روى عمد و علم به مبارزه و پيكار برخاسته و بر گمراهى خود تعصب و لجاجت ورزيده ‏اند. اين گروه به كلى حسن فاعلى را از دست داده ‏اند و گرفتار چنان ظلم عظيمى گشته‏ اند كه هيچ عمل نيكى برايشان سودمند نيست.

از اين رو قرآن مجيد درباره آنان مى‏فرمايد: «فلانقيم لهم يوم القيامه وزنا» در قيامت براى آنان ميزان سنجش كردار قرار نمى‏ دهيم» كهف، آيه 105). زيرا وضع آنان بدتر از آن است كه اين اعمال جزئى برايشان سودمند افتد.

دو. به طور جزئى و مصداقى ما نمى دانيم كه اديسون به جهنم مى‏رود يا بهشت؟ بلكه از جهت معيارى مى دانيم جهنم مخصوص كسانى است كه از روى علم و عمد با حق وحقيقت مخالفت نموده و يا با امكان شناخت و پيروى راه حق از آن سرباز زده‏ اند. ليكن ما نمى‏دانيم اديسون جزو كدامين دسته است.

پاداش هر كس متناسب با انگيزه‏ هايى است كه بر اساس آن تلاش نموده و خواستهايى كه در جستجوى آن بوده. بنابراين اگر اديسون براى رضاى خدا و خدمت به خلق او تلاش نموده پاداش او با خداست ولى اگر اصلا هدف او اشتهار و نام آورى و… باشد در واقع براى خدا و آخرت خويش كارى نكرده تا خداوند به او پاداشى دهد بلكه پاداشش همان اشتهار و نام‏آورى خواهد بود.

همچنان كه در اين دنيا پاداش عمل هر كسى به عهده كسى است كه براياو كار كرده نه ديگرى.

سه. خدمات علمى و تكنيكى خدمت صرف نيست بلكه دو وجهى است و در پناه آن هزاران خيانت و بلا براى بشريت نيز پديد مى‏ آيد. در اين جا ممكن است گفته شود كه مخترع و دانشمند مسئول اين امور نيست زيرا قصد اوخدمت است و بس گوئيم البته در مواردى چنين است ليكن از اين جا همان نكته پيش به دست مى ‏آيد كه ملاك ارزش كار دانشمند همان نيات و مقاصد اوست و اسلام بر اين مساله تاكيد ورزيده «كه اعمال آدميان بر اساس نياتشان محاسبه مى‏شود».

چهار. تصور عاميانه و خام اين است كه ابتكارات اختراعات و پيشرفتهاى علمى را تماما منسوب به شخص مخترع و دانشمند مى‏دانند در حالى كه اين نگرش هم از چشم انداز جامعه شناسى علم نادرست است و هم از نظردينى

الف) از نظر جامعه شناسى علم، علم هويتى جمعى و تاريخى دارد ور شد آن متعلق به تمام بشريت و همه ادوار است يعنى عوامل گوناگونى درپويايى آن نقش داشته و زمينه‏هاى ايجاد جرقه‏اى در ذهن دانشمند را پديد مى‏آورد و تلاشها و مطالعات شخص دانشمند جزئى از هزاران مقوله موثر در رشد دانش است.

ب) در چشم‏ انداز دينى نيز عوامل اشاره شده در بالا و نيز خلاقيت ذهنى عالم و مبتكر و توان و اراده وى و هر امر موثر ديگر همه و همه از آن خداوند است و اگر او استعداد كافى، سلامت و ديگر شرايط لازم را در اختيار وى قرار ندهد به نتيجه ‏اى نخواهد رسيد. البته اين نافى اختيار و تلاش خود شخص نيست، ليكن بايد توجه داشت كه جهت انتساب اين امور به خداوند بسيار قوى‏تر از جهت انتساب به شخص عالم است.

پرسمان