• در نوشتار قبل حکم روزه گرفتن با وجود منع پزشک مطرح و استفتائات مهمی گفته شد، در تکمیل بحث حاضر از اینجا کلیک نمایید و حتما مطالعه کنید.
•  در نوشتار قبل موضوع «از كجا متوجه شويم روزه براي ما ضرر دارد» مطرح شد از اینجا کلیک کنید و مطالعه نمایید. 

[ کسی که می داند روزه برای او ضرر ندارد]

مسأله 1743 کسی که می داند روزه برای او ضرر (1) ندارد اگر چه دکتر بگوید ضرر دارد، باید روزه بگیرد و کسی که یقین یا گمان دارد که روزه برایش ضرر (2) دارد اگر چه دکتر بگوید ضرر ندارد، باید روزه نگیرد (3) و اگر روزه بگیرد صحیح نیست (4) مگر آن که به قصد قربت بگیرد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.

(1) (2) (سیستانی:) ضرر قابل توجهی..

(3) (سیستانی:) واجب نیست روزه بگیرد.

(4) (اراکی، گلپایگانی، خوئی، صافی، نوری:) بقیه مسأله ذکر نشده.

(تبریزی:) و اگر شک کند روزه برای او ضرر دارد یا نه و دکتر حاذق موثق بگوید ضرر دارد یا ندارد لازم است از قول او تبعیت کند.

(زنجانی:) مسأله کسی که می ترسد روزه برایش ضرر داشته باشد، اگر چه دکتر بگوید ضرر ندارد نباید روزه بگیرد، و کسی که نمی ترسد باید روزه بگیرد، اگر چه دکتر بگوید ضرر دارد.

(بهجت:) مسأله اگر کسی مریض باشد به طوری که بداند یا گمان کند روزه گرفتن برای او ضرر دارد نباید روزه بگیرد و اگر روزه بگیرد روزه اش صحیح نیست و در صورت خوف ضرر در صورتی که خوف او عقلایی باشد می تواند روزه اش را افطار کند.

(مکارم:) مسأله کسی که می داند روزه برای او ضرر دارد باید روزه را ترک کند و اگر روزه بگیرد صحیح نیست، هم چنین اگر یقین ندارد امّا احتمال قابل توجهی می دهد که روزه برای او ضرر دارد، خواه این احتمال از تجربه شخصی حاصل شده باشد یا از گفته طبیب. اگر طبیب بگوید روزه ضرر دارد اما او با تجربه دریافته است که ضرر ندارد باید روزه بگیرد و در صورت معلوم نبودن ضرر می تواند یکی دو روز تجربه کند و بعد طبق دستور بالا عمل نماید.

[اگر انسان احتمال عقلایی بدهد که روزه برایش ضرر دارد]

مسأله 1744 اگر انسان احتمال بدهد که روزه برایش ضرر دارد و از آن احتمال، ترس برای او پیدا شود (1) چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد، نباید روزه بگیرد و اگر روزه بگیرد صحیح نیست (2) مگر آن که به قصد قربت گرفته باشد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.

این مسأله در رساله آیت اللّه بهجت نیست (1) (اراکی:) نباید روزه بگیرد و اگر روزه بگیرد صحیح نیست.

(2) (خوئی، گلپایگانی، تبریزی، صافی، نوری:) بقیه مسأله ذکر نشده.

(مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله 1743.

(زنجانی:) مسأله کسی که می ترسد روزه برایش ضرر داشته باشد چنانچه روزه بگیرد، روزه اش صحیح نیست، مگر به جهتی مثلًا جهل با قصد قربت روزه بگیرد، و بعد بفهمد که ضرر نداشته است.

(سیستانی:) مسأله اگر انسان یقین یا اطمینان داشته باشد که روزه برایش ضرر قابل توجهی دارد یا آن را احتمال بدهد، و از آن احتمال، ترسی برای او پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر عقلا به جا باشد، واجب نیست روزه بگیرد، بلکه اگر آن ضرر موجب هلاکت یا نقص شود روزه حرام است و در غیر این صورت اگر رجاءً روزه بگیرد و بعد معلوم شود ضرر قابل توجهی نداشته روزه اش صحیح است.

[کسی که عقیده اش این است که روزه برای او ضرر ندارد]

مسأله 1745 کسی که عقیده اش این است که روزه برای او ضرر ندارد، اگر روزه بگیرد و بعد از مغرب بفهمد روزه برای او ضرر داشته (1)، باید قضای آن را به جا آورد (2).

 (1) (اراکی:) روزه اش صحیح است. این مسأله در رساله آیت اللّه بهجت نیست (خوئی:) در صورتی که ضرر به مرتبه ای باشد که با علم و عمد ارتکاب آن حرام است..

(سیستانی:) ضرر قابل توجهی داشته..

(2) (خوئی، گلپایگانی، تبریزی، سیستانی، صافی، فاضل:) بنا بر احتیاط واجب.

(مکارم:) بنا بر احتیاط.

(زنجانی:) مسأله کسی که نمی ترسد روزه برایش ضرر داشته باشد، اگر روزه بگیرد و بعد معلوم شود که روزه برای او ضرر داشته، روزه اش باطل است.

• توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل،  اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

مطابق نظر آيت الله خامنه اي

کسی که می‌داند روزه برای او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد باید روزه را ترک کند و اگر روزه بگیرد صحیح نیست بلکه حرام است، خواه این یقین و خوف از تجربه‌ی شخصی حاصل شده باشد یا از گفته‌ی پزشک امین یا از منشأ عقلایی دیگر.

 ملاک تأثیر روزه در ایجاد بیماری یا تشدید آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن، تشخیص خود روزه‌دار نسبت به خودش است، بنابراین اگر پزشک بگوید روزه ضرر دارد، اما او با تجربه دریافته است که ضرر ندارد باید روزه بگیرد، همچنین اگر پزشک بگوید روزه ضرر ندارد ولی او بداند روزه برایش ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد نباید روزه بگیرد.
هرگاه عقیده‌اش این بود که روزه برای او ضرر ندارد و روزه گرفت و بعد فهمید روزه برای او ضرر داشته باید قضای آن را به جا آورد.
 پزشکانی که بیماران را از روزه گرفتن به دلیل ضرر داشتن منع می‌کنند گفته‌ی ایشان در صورتی معتبر است که اطمینان آور باشد یا باعث خوف ضرر شود و در غیر این صورت اعتباری ندارد. رساله آموزشی.

[اگر فردی به خاطر عذری قوی احتمال دهد که روزه بر او واجب نیست]

س 735: اگر فردی به خاطر عذری قوی، پنجاه در صد احتمال دهد که روزه بر او واجب نیست و به همین دلیل روزه نگیرد، ولی بعداً معلوم شود که روزه بر او واجب بوده، از جهت قضا و کفاره چه حکمی دارد؟

ج: اگر افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان به مجرد احتمال عدم وجوب روزه بر وی باشد، در فرض سؤال علاوه بر قضا، کفاره هم بر او واجب است. اما اگر افطار به علت ترس از ضرر باشد و ترس هم منشأ عقلائی داشته باشد، کفاره واجب نیست، ولی قضا بر او واجب است.

 [اگر روزه ضرر داشته باشد]

س 739: اگر هواپیما در ارتفاع بالا و مسیر طولانی در حال پرواز باشد و پرواز حدود دو ساعت و نیم تا سه ساعت طول بکشد، مهماندار و خلبان هواپیما برای حفظ تعادل خود هر بیست دقیقه احتیاج به نوشیدن آب دارند، در این صورت آیا در ماه مبارک رمضان، کفاره و قضای روزه بر آنها واجب می شود؟

ج: اگر روزه برای آنها ضرر داشته باشد، جایز است که با نوشیدن آب افطار نمایند و قضای آن را به جا آورند و در این حالت کفاره بر آنها واجب نیست.

س 753: مادرم به بیماری شدیدی مبتلاست و پدرم نیز از ضعف جسمانی رنج می‏برد و در عین حال هر دو روزه می‏گیرند که گاهی مشخص است که روزه باعث تشدید بیماری آنها می‏شود، تاکنون نتوانسته‏ام آنها را قانع کنم که لااقل هنگام شدت بیماری روزه نگیرند. خواهشمندیم ما را در مورد حکم روزه آنها راهنمایی فرمایید.
ج: ملاک تأثير روزه در ايجاد بيمارى يا تشديد آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن تشخيص خود روزه دار نسبت به خودش است و اگر بداند روزه براى او ضرر دارد يا خوف ضرر داشته باشد و در عين حال بخواهد روزه بگيرد، روزه گرفتن براى وى حرام است.

س 754: در سال گذشته توسط پزشک متخصص موردعمل جراحی کلیه قرار گرفتم. وی مرا از گرفتن روزه تا آخر عمر منع نمود، ولی در حال حاضر هیچ مشکل و دردی احساس نمی‏کنم و حتی به‌طور طبیعی غذا می‏خورم وآب می‏نوشم و هیچ‌یک از عوارض بیماری را هم حس نمی‏کنم، وظیفه من چیست؟
ج: اگر خود شما از ضرر روزه خوف نداريد و حجت شرعى هم بر آن نداريد، واجب است روزه ماه رمضان را بگيريد.

س 755: اگر پزشک شخصی را از روزه گرفتن منع کند آیا با توجه به اینکه بعضی از پزشکان اطلاعی از مسائل شرعی ندارند، عمل به گفته او واجب است؟
ج: اگر مکلّف از گفته پزشک يقين پيدا کند که روزه براى او ضرر دارد و يا از گفته وى يا منشأ عقلايى ديگرى براى او خوف از ضرر حاصل شود، روزه گرفتن براى او واجب نيست، بلکه جايز هم نيست.اجوبه الاستفتائات.

مطابق نظر آيت الله سيستاني

پرسش: اگر خانم شک دارد حامله است یا نه ولی ترس ضرر دارد (بر فرض که حامله باشد) آیا افطار جایز است ؟

ویژه نامه احکام روزه

1.  بيماري كليه و احكام روزه داري
2. – روزه گرفتن با وجود منع پزشك چه حكمي دارد
3. – از كجا متوجه شويم روزه براي ما ضرر دارد
4. – آيا خانم باردار و شيرده بايد روزه بگيرد
5. – خوردن قرص در حال روزه چه حكمي دارد
6. – استفاده از اسپري آسم در روزه

کلید: روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن روزه گرفتن با وجود ضرر یا احتمال آن