چرا صله رحم از دیدگاه خداوند مهم است؟ + صله رحم در قرآن

در گذشته دید و بازدید اقوام بسیار باب بوده اما با مرور زمان و بیشتر شدن گرفتاری ها روز به روز کمرنگ تر می شود ، در این مطلب سخنان خداوند را درباره صله رحم خواهیم خواند و جایگاه این عمل پسندیده را در قرآن بررسی خواهیم کرد. قرآن کریم به روابط اجتماعی مسلمانان اهمیت زیادی می‌دهد. در این مقاله چند آیه قرآنی درباره صله رحم را گرد هم آورده ایم که درباره آثار صله رحم، نتیجه ترک آن و چگونه صله رحم کردن هستند.

«والذین ینقضون عهد اللَّه من بعد میثاقه و یقطعون ما امر اللَّه به ان یوصل و یفسدون فى الارض اولئک لهم اللعنه و لهم سوء الدّار» / رعد آیه ۲۵
«آن‌ها که عهد الهى را پس از محکم کردن می‌شکنند و پیوندهایى را که خدا دستور به برقرارى آن داده قطع می‌کنند و
در روى زمین فساد می‌نمایند، لعنت براى آن‌هاست و بدى و مجازات سراى آخرت.»

کسی که بدون دلیل رابطه اش با خویشاوندان را قطع می‌کند و دست از صله رحم برمی‌دارد طبق این آیه قرآنی مورد لعنت خداوند قرار می‌گیرد. این آیه یک هشدار جدی‌ است به کسانی که به فرامین و دستورات الهی اهمیت نمی‌دهند. اهمیت صله رحم در قرآن بسیار زیاد است.

«یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَهٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً
وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقیباً» / نساء آیه ۱

ترک صله ارحام گناه کبیره است و طبق این آیه خداوند نگهبان افعال و اعمال افرادی است که از خویشاوندان خود جدا می‌شوند و روابطشان را قطع می‌کنند. آیا کسی که بی‌علت از صله رحم خودداری می‌کند از قضاوت خداوند در روز قیامت در امان است؟ در حالی که قاضی خودش شاهد نیز بوده. این آیه یکی از آیاتی است که باعث می‌شود صله رحم در قرآن چهره جدیدی پیدا کند. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان درخصوص “اتَّقُوا اللَّهَ الَّذی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ” چنین گفته است: “می فرماید پاس حرمت ارحام را هم نگاه دارید و به امر آنان اهتمام بورزید و در حق آنان کوتاهی نکنید و منظور از ارحام و نزدیکان، وابستگان نسبی هستند. “

«الَّذِینَ یَنقُضونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِیثَقِهِ وَ یَقْطعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصلَ وَ یُفْسِدُونَ فى الأَرْضِ أُولَئک هُمُ الْخَسِرُونَ» / بقره آیه ۲۷
«(فاسقان آن‌ها هستند که) پیمان خدا را پس از آن که محکم ساختند، مى شکنند، و پیوندهائى را که خدا دستور داده بر قرار سازند قطع مى‌کنند،
و در جهان فساد مى‌کنند، این‌ها زیانکارانند»

پیوند‌هایی که خداوند دستور بر قرار سازیشان را داده است همان روابط اجتماعی انسان است که گاه با اهل خانواده است و گاه با خویشاوندان. در بسیاری از موارد هم با افراد مختلف در جامعه است. برقراری این روابط فریضه الهی و واجب است و کسی که از این فرمان سرپیچی میکند بزرگترین زیانکار است، زیراکه شناخت خوبی از صله رحم در قرآن پیدا نکرده است، امر الهی را اطاعت نکرده و وعده عذاب در انتظار اوست.

«وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ»
«وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُوا الصَّلَاهَ وَآتُوا الزَّکَاهَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِنْکُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ» / بقره آیه ۸۳

ائمه معصومین (ع) به ما یاد داده اند و تفسیر کرده که صله رحم در قرآن فقط رفت و آمد نیست. اینطور نیست که فقط دید و بازدید و سر زدن به اقوام را صله رحم بنامیم. صله رحم از راه‌های مختلفی امکان پذیر است و مهربانی در برخورد و روی خوش یکی از این راه هاست. گاه برخورد ما با بعضی افراد دیر به دیر رخ می‌دهد، اما برخورد مهربانانه و روی خوش در همان ملاقات چیزی است که موجب رضایت خداوند از ما می‌شود.

«لَنْ تَنْفَعَکُمْ أَرْحَامُکُمْ وَلَا أَوْلَادُکُمْ ۚ. یَوْمَ الْقِیَامَهِ یَفْصِلُ بَیْنَکُمْ ۚ. وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ» ممتحنه، آیه ۳
هرگز روز قیامت خویشان و فرزندان شما (اگر مؤمن نباشند) هیچ سودی برایتان ندارند که در آن روز خدا میان شما به کلی جدایی می‌افکند و خدا به هر چه کنید بیناست.

آیا صله رحم در هر شرایطی واجب است؟ شخصیت و اعتقادات افراد به وجوب رابطه با آن‌ها ارتباطی ندارد؟ خداوند در این آیه از قرآن خیلی صریح تبصره‌ای بر تمام تشویق‌ها برای برقراری رابطه با خویشاوند وارد میکنند. زمانی صله رحم بر افراد واجب میشود که خویشان و اطرافیان او ضربه‌ای به اعتقادات وی نزنند. در تفسیر و توضیح این آیه قرآن آمده است که چنانچه برقراری رابطه با فردی از اقوام و خویشاوندان باعث شود پایه‌های اعتقادی شخص سست شود این صله رحم حرام است. همنشینی کورکورانه و بدون دلیل با افرادی که بویی از ایمان نبرده اند لغزشگاه خطرناکی است.

«قَالُوا یا شُعَیبُ مَا نَفْقَهُ کثِیرًا مِمَّا تَقُولُ وَإِنَّا لَنَرَاک فِینَا ضَعِیفًا وَلَوْلا رَهْطُک لَرَجَمْنَاک وَمَا أَنْتَ عَلَینَا بِعَزِیزٍ» / هود، آیه ٩١
«قوم پاسخ دادند که‌ای شعیب، ما بسیاری از آنچه می‌گویی نمی‌فهمیم و تو را در میان خود شخصی بی‌ارزش و ناتوان می‌بینیم و اگر (ملاحظه) طایفه تو نبود سنگسارت می‌کردیم، که تو را نزد ما عزت و احترامی نیست.»

بر اساس این آیه، زمانی که قوم شعیب، او را تهدید کردند، به او گفتند که اگر خویشاوندان تو نبودند، تو را سنگسار می‌کردیم و امنیت و آرامش را از تو می‌گرفتیم. این آیه گویای این است که یکی از برکات همنشینی با خویشاوند صالح و صله رحم این است که انسان در کنار خویشاوند صالح و خوب همه جوره در امان است. این فقط یکی از برکات ذکر شده از صله رحم در قرآن است.