روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده

روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده

سوالي كه بسياري آن را مطرح مي كنند اينست كه  آيا دختران و پسراني كه در ابتداي سن تكليف هستند بايد روزه بگيرند، در حالي كه روزه براي برخي از آنها بسيار سخت است؟

جواب اين سوال واضح است، بناي دين بر سخت گيري و مشقت افراد نيست. بلكه احكام و دستورات با توجه به شرايط خاص براي افراد واجب مي شود و زمينه تكامل انسانها را فراهم مي كند. همين منعطف بودن دين نسبت به افراد سبب شده كه دين سهل و آسان باشد.

سن تكليف دختران نه سال كامل قمري است و براي پسران 15 سال قمري و در عين حال قدرت شرط تكليف است،  آنكه قدرت انجامش را دارد بايد انجام دهد و آنكه واقعا قدرت و توانایی گرفتن روزه را ندارد نبايد روزه بگيرد و هر وقت قدرت يافت قضا آن را بجا آورد. مثلا اگر در تابستان برای او بسیار دشوار است در زمستان بگیرد یا اینکه یک روز در میان بگیرد. البته اين بدين معنا نيست كه به صرف ضعف انسان روزه را باطل كند چون طبيعي است كه روزه با ضعف عمومي همراه است.

 

روزه دختر و پسر بچه‌ها

سوال: دخترى که به حد بلوغ رسیده، ولى به واسطه ضعف بنیه، نمى‌تواند روزه بگیرد و قضاى آن را تا دو سه سال به جا آورد، تکلیف او چیست؟

پاسخ همه مراجع (به جز مکارم و تبریزى): اگر گرفتن روزه براى او ضرر دارد، یا تحمل آن برایش زحمت و مشقّت زیاد دارد، روزه بر او واجب نیست؛ ولى ترک آن به صرف برخى عذرها، جایز نیست و هر زمان توانست باید قضاى آن را به جا آورد[1].

آیت‌الله تبریزى: اگر گرفتن روزه براى او ضرر دارد، یا تحمل آن برایش زحمت و مشقت زیاد دارد، روزه واجب نیست و اگر تا ماه رمضان سال بعد، ضعف او برطرف شد، باید قضاى آن را به جا آورد و اگر نتوانست، باید براى هر روز یک مد طعام (تقریبا ده سیر)، به فقیر بدهد و قضاى روزه لازم نیست؛ ولى اگر فدیه ممکن نبود، باید هر زمان که توانست روزه‌ها را قضا کند.[2]
آیت‌الله مکارم: در فرض یاد شده، روزه بر او واجب نیست و باید براى هر روز یک مد طعام بدهد و قضاى این روزه‌ها هم بر او واجب نیست.[3]

• [1]. [ امام، استفتاآت، ج۱، روزه، س۷۶ و ۸۸؛ خامنه‌اى، اجوبه‌الاستفتاآت، س۷۳۱، ۷۳۲؛ فاضل، جامع‌المسائل، ج۱، س۵۶۸؛ صافى، جامع‌الاحکام، ج ۱، س ۴۹۱، ۴۹۸؛ نورى، استفتاآت، ج ۲، س ۲۸۹۳؛ دفتر: بهجت و وحید.]
• [2].[ تبریزى، صراط ‌النجاة، ج ۲، س ۴۵۸ و ۱۵۱۹.]
• [3]. [ مکارم، استفتاآت، ج ۲، س ۴۳۹.]

روزه‌هاى اوایل تکلیف

سوال: شخصى اوایل بلوغ بدون عذر و از روى علم و عمد مثلاً به علت نادانى و بى‌اعتنایى یا بى‌توجهى و کوتاهى پدر و مادر روزه‌ها را نگرفته وظیفه او چیست؟

پاسخ: همه مراجع: هر مقدار از روزه‌ها را که نگرفته، باید قضا کند و براى هر روز نیز باید کفّاره بدهد؛ یعنى، براى هر روز دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند و یا به هر کدام یک مدّ (تقریباً ۷۵۰ گرم) طعام (گندم یا جو و مانند آن) بدهد.

منبع: سایت هدانا، پرسمان، امام، استفتاآت، ج ۱، بخش روزه، س ۷۹ و۸۰؛ خامنه‌اى، استفتاآت جدید، س ۳۸۵؛ مکارم، استفتاآت، ج۱، س ۲۹۷ و ۲۹۸؛ صافى، ۲۴۰ سؤال پیرامون روزه، س ۲۸؛ بهجت، استفتاآت، س ۱۳۶۶.

---

سؤال: دختری که تازه به سن بلوغ رسیده، اگر به واسطه روزه گرفتن دچار ضعف شدید شود، نسبت به روزه تکلیف دارد؟

 جواب: اگر وضعیت مکلف به گونه ای است که به خاطر ضعف جسمانی یا طولانی بودن روز، روزه گرفتن به خودی خود ـ حتی با ترک فعالیت و مراعات تغذیه ـ سختی فوق العاده داشته باشد، در این صورت بنا بر احتیاط روزه بگیرد و وقتی به سختی فوق العاده افتاد، افطار کند و قضای آن را بگیرد؛ اما اگر سختی فوق العاده داشتن ادامۀ روزه به دلیل فعالیت مانند اشتغال به کار یا تحصیل و مطالعه باشد، در این صورت بنابر فتوا باید روزه بگیرد و هر گاه به سختی فوق العاده افتاد، افطار کند و قضای آن را بگیرد.

ترک روزه به خاطر ضعف جسمی

س۶. من دختری هستم که از نظر جسمی تقریباً در تمام سال های زندگی ضعیف بوده ام و از سن ۹ سالگی که باید روزه می گرفتم به دلایل مختلف از جمله سهل انگاری و ضعف و درس و بهم ریختن عادت ماهیانه نتوانسته ام کامل روزه هایم را بگیرم. در طول ماه های بعد رمضان نیز به دلیل مدرسه رفتن و ضعف و کوتاهی و… نتوانسته ام چندان جبران کنم. الان حدود ۱۶۱ عدد روزه از سال های پیش قضا دارم. وظیفه چیست؟ همچنان ضعف شدید جسمی ام که در دو سه سال اخیر تشدید شده اجازه روزه گرفتن بیش از دو سه روزه در ماه شاید هم کمتر را نمی دهد؟

ج. ترک روزه به مجرّد بعضی از عذرها جایز نیست، بنابراین اگر افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان به مجرد احتمال عدم وجوب روزه بر شما باشد، در فرض سؤال علاوه بر قضا، کفّاره هم بر شما واجب است. اما اگر افطار به علت ترس از ضرر باشد و ترس هم منشأ عقلایی داشته باشد، و یا این که تحمل روزه برای شما همراه با مشقت زیاد بوده و وقتی که به حرج و مشقت می‌رسیدید افطار مینمودید افطار برای شما جایز بوده و کفّاره واجب نیست، ولی قضا بر شما واجب است و چنانچه تأخیر قضا تا رمضان آینده بدون عذر شرعی بوده، برای هر روزه، کفاره تأخیر یعنی یک مدّ طعام (تقریباً ۷۵۰ گرم گندم یا نان و مانند آن) بپردازید.

[حکم روزه دختران و پسران تازه به سن بلوغ رسیده]

انسان نمی‌تواند به خاطر ضعف روزه را بخورد، ولی اگر به قدری ضعف پیدا کند که تحمل آن بسیار مشکل شود می‌تواند روزهرا بخورد، و همچنین اگر برای او ضرر یا خوف ضرر داشته باشد، بنابراین دخترانی که به سن بلوغ – که بنا به نظر مشهور همان تکمیل نه سال قمری است – می‌رسند واجب است روزه بگیرند و ترک آن به صرف دشواری، ضعف جسمانی و مانند آن جایز نیست. بلی اگر برای آنها ضرر داشته و تحمل آن برای ایشان همراه مشقت زیاد باشد می‌توانند افطار کنند.

 

مشقت در گرفتن روزه

ناتوانى از گرفتن روزه در آغاز بلوغ

دخترى که به سن تکليف رسيده، ولى به علت ضعف جسمانى توانايى روزه گرفتن ندارد، و بعد از ماه مبارک رمضان هم نمى‌‏تواند قضاى آن را به جا آورد تا اين‌که ماه رمضان سال بعد فرا مى‌‌‏رسد، چه حکمى‌‌ دارد؟

ج) ناتوانى از گرفتن روزه و قضاى آن به مجرد ضعف و عدم قدرت موجب سقوط قضاى روزه نمى‌‌‏شود، بلکه قضاى روزه‌‏هاى ماه رمضان که از او فوت شده، بر وى واجب است.

تبصره: در اين مسائل فرقي بين دختر و پسر از جهت جنسيت وجود ندارد

۹٫ دخترانى که تازه به سن تکليف رسيده‌‏اند و روزه گرفتن بر آن‌ها مقدارى مشکل است، چه حکمى‌ دارند؟ آيا سن بلوغ شرعى دختران اکمال نه سال قمرى است؟

ج) بنا بر نظر مشهور، بلوغ شرعى دختران همان تکميل نه سال قمرى است که در اين هنگام روزه بر آن‌ها واجب است و ترک آن به مجرد بعضى از عذرها جايز نيست، ولى اگر روزه گرفتن براى ايشان ضرر داشته باشد يا تحمل آن برايشان همراه با مشقت زياد باشد، افطار براى آن‌ها جايز است.

۱۰٫ اگر دختر نه ساله‌‏اى که روزه بر او واجب شده، به دليل دشوارى، روزه‌‏اش را افطار نمايد، آيا قضا بر او واجب است يا خير؟

ج) قضاى روزه‌‌‏هايى که از ماه رمضان افطار کرده، بر او واجب است.

۱۱٫ من بر اثر ضعف جسمانى از ابتداى سن بلوغ تا دوازده سالگى روزه نگرفته‌‏ام، در حال حاضر چه تکليفى دارم؟

ج) واجب است روزه‌‌‏ هايى را که در ماه مبارک رمضان نگرفته‏‌ايد با اين‌ که به سنّ تکليف رسيده بوديد، قضا کنيد، و اگر افطار روزه ماه رمضان عمدى و اختيارى و بدون عذر شرعى بوده، کفّاره هم بر شما واجب است.

۱۲٫ کسى که در اوائل سن تکليف بر اثر ضعف و عدم توانايى، نتوانسته روزه بگيرد، آيا فقط قضا بر او واجب است يا قضا و کفّاره با هم بر او واجب است؟

ج) اگر گرفتن روزه براى او حرجى نبوده و عمداً افطار کرده، علاوه بر قضا، کفّاره نيز بر او واجب است و اگر خوف داشته باشد که اگر روزه بگيرد مريض شود، فقط قضاى روزه‌‏ها بر عهده او مى‌‏باشد.

افطار به‌خاطر مشقت در اثناى روز

اگر شخصى جهت شغلى كه دارد و نمى‌‌تواند آن را رها كند چنانچه بر اثر تشنگی يا گرسنگی روزه برايش حرجى باشد، و همچنين افراد كم سن و سال كه روزه گرفتن براى آن‌ها مشقّت شديد دارد آيا از اوّل روز مى‌‌توانند افطار كنند يا اين‌كه حكم ديگرى دارند؟

ج) در فرض سؤال، هر وقت دچار حرج و مشقّت شدند، مى‌‌توانند افطار كنند و در مورد تشنگی احتياط واجب اين است كه به مقدار ضرورت افطار كرده و در بقيه روز امساك نمايند و در هر صورت بعداً بايد روزه آن روز را قضا نمايند.منبع: استفتائات رهبري.

نكته: طبق نظر آيت الله خامنه اي، در مورد تشنگی احتياط واجب اين است كه به مقدار ضرورت افطار كرده و در بقيه روز امساك نمايند (يعني: از خوردن و آشاميدن پرهيز كند و مبطلات روزه را انجام ندهد ) و در هر صورت بعداً بايد روزه آن روز را قضا نمايند.

كفاره روزه كسي كه ابتداي سن تكليف روزه نگرفته

س ۸۱۸: کسی که در اوائل سن تکلیف بر اثر ضعف و عدم توانایی، نتوانسته روزه بگیرد، آیا فقط قضا بر او واجب است یا قضا و کفّاره با هم بر او واجب است؟

ج: اگر گرفتن روزه براى او حرجى نبوده و عمداً افطار کرده، علاوه بر قضا، کفّاره نيز بر او واجب است و اگر خوف داشته باشد که اگر روزه بگيرد مريض شود، فقط قضاى روزه ‏ها بر عهده او مى‏ باشد.

[زمان دقیق رسیدن به سن تکلیف خود را نمی دانم]

س 733: من زمان دقیق رسیدن به سن تکلیف خود را نمی دانم، از جناب عالی خواهشمندم بیان فرمائید که از چه زمانی قضای نماز و روزه بر من واجب است، و آیا کفاره روزه بر من واجب است یا به علت جهل به مسأله قضای آن کفایت می کند؟

ج: فقط قضای آن مقدار از نمازها و روزه ها که یقین به فوت آن بعد از رسیدن به سن قطعی تکلیف شرعی دارید، بر شما واجب است، و در مورد روزه، اگر بعد از رسیدن قطعی به سن تکلیف، در اثر کوتاهی در یادگیری مسأله و حکم شرعی، عمداً افطار کرده باشید، علاوه بر قضا، کفاره هم واجب است.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آيت الله العظمی خامنه اي .

---

کسی که سال اول تکلیف روزه نگرفته [مواردى که قضا و کفاره واجب است]

پرسش: کسی در ماه رمضان توانایی روزه ندارد و ضعف بر او غالب می شود آیا می تواند روزه نگیرد؟

اگر کسی روزه ماه رمضان را به خوردن یا آشامیدن یا جماع یا استمناء یا باقی ماندن بر جنابت باطل کند ، در صورتی که از روی عمد و اختیار باشد و از روی ناچاری و جبر نباشد ، اضافه بر قضا ، کفاره هم بر او واجب می‏شود . و احتیاط مستحب آن است که کسی که روزه را به غیر آنچه گفته شد باطل کند ، اضافه بر قضا ، کفاره هم بدهد . و اگر کسی چیزی از آنچه را که گذشت انجام دهد ، در حالی که عقیده قطعی داشته که روزه را باطل نمی‏کند ، کفاره بر او واجب نیست . وهمچنین است کسی که نمی‏دانسته روزه بر او واجب است ، مانند کودکان در اوائل بلوغ . و در کفاره افطار روزه ماه رمضان ، کافی است شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مُد که تقریباً «۷۵۰» گرم است ، طعام ـ یعنی گندم یا جو یا نان و مانند اینها ـ بدهد.

پرسش: کسانی که از روی نادانی و جهل در ابتدای تکلیف روزه ماه رمضان را ترک کرده اند چه حکمی دارند قضا یا کفاره؟

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آيت الله العظمی سيستاني.

 

*- ويژه نامه احكام روزه

وظیفه کسی که سال ها روزه نگرفته است

كفاره روزه نگرفتن در ماه رمضان

كفاره استمنا در روزه چيست

كفاره نزديكي جنسي زن و شوهر در روزه

تكرار استمنا و جماع و ساير مبطلات روزه

حكم باطل كردن روزه قضا

كليد: روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده ضعف دختر ضعيف توانايي گرفتن روزه را ندارد اصلا نمي تواند روزه را بگيرد روزه دختر بچه هادخترى که به حد بلوغ رسیده ولى به واسطه حکم روزه دختر بچه ها دختر بچه‌ای که تازه به سن تکلیف رسیده است و قدرت بر روزه ندارد  دختر 9 ساله ای که قدرت گرفتن روزه را ندارد دخترم تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده