کسب درآمد حلال و داشتن شغل آبرومند و مناسب از سفارشات پیامبر اکرم بر پیروان خود بود و ایشان را به درآوردن روزی حلال برای خود و خانواده شان ترغیب می کردند و این مسئله را با عبارات گوناگون این‌گونه مورد تاکید قرار می داد: «کُلُوا مِن کَدِّ اَیدیکُم: از دست رنج خود بخورید»
شغل پیامبراکرم (ص) چه بود؟
بر اساس مستندات تاریخی، روشها و منابع کسب درآمد پیامبر در مدینه عبارت بودند از:
۱- کشاورزی
۲-غنایم جنگی
۳- هدایای مردمی
در این که حضرت محمد(ص) شغلى داشته اند و با آن زندگى خود را تأمین مى کردند، تردید نیست. پیامبر خدا همواره همگان را به داشتن شغل و کسب حلال تشویق مى نمود و این مسئله را با عبارات گوناگون این‌گونه مورد تاکید قرار می داد: «کُلُوا مِن کَدِّ اَیدیکُم: از دست رنج خود بخورید»[۱]
یا در روایتی دیگر: «اَزْکَى الأعمالِ کَسبُ الْمَرءِ بِیَدِهِ: پاکیزه ترین کارها، کاری است که شخص با دستِ خود انجام می‌دهد.[۲]
ایشان کار کردن را سنت پیامبران[۳] و اوصیاى می‌دانست.[۴]
در روایت آمده است که پیامبر اسلام شخصاً کار مى کرد. ایشان پس از هجرت به مدینه به کار کشاورزى و باغبانى مشغول شدند. در توضیح بیشتر و بیان چگونگی آن باید گفت:
۱- کشاورزی
پس از آن که حضرت از مکه به مدینه هجرت کردند، مردم مدینه زمین هایى را اختیار رسول خدا (ص) قرار دادند و حضرت در آن زمین ها کشاورزى و باغبانى مى کردند. در این باره روایاتى در دست است که کیفیت و چگونگی کار آن حضرت در مزارع و باغها را تشریح می نماید. به عنوان مثال حدیث دوم، چهارم و پنجم از باب ۹ جلد ۱۲ وسایل الشیعه، صفحه ۲۲ و کتاب التجاره، ابواب مقدمات و نیز حدیث ۱ و ۲، باب ۱۰٫ در همین باب ۱۰، در حدیث سوم آمده است: «ما فى الاعمال شىءٌ اَحبُّ الى اللّه من الزراعه و ما بَعَثَ اللّهُ نبیّاً الاّ زرّاعاً الاّ ادریس فانّه کان خیّاطاً» چیزى براى خدا محبوبتر از کشاورزى نیست و خداوند جز ادریس که خیاط بود، همه پیامبران را کشاورز مبعوث ساخته است.[۵] این حدیث تصریح به این نکته دارد که همه پیامبران کشاورزى کرده و از حاصل دسترنج خویش امرار معاش می‌کردند. تذکر این نکته ضروری است: پیامبر با این که کار مى کردند و درآمد به دست مى آوردند، خودشان از این درآمدها بسیار کم استفاده کرده و غالب آن را در راه خدا مصرف مى نمود.
۲-غنایم جنگی
پس از آن که مسلمانان در دفاع از اسلام، با دشمنان درگیر شدند، ثروتهاى زیادى به دست مسلمانان افتاد. این ثروتها دو قسم بودند:
الف: برخى از آنها بدون این که جنگى صورت بگیرد، در اختیار مسلمانان قرار مىگرفت. این‌گونه ثروتها (بدون درگیرى) حقّ خاصّ پیامبر بود و در اختیار آن حضرت قرار مىگرفت، مانند: فدک، سرزمینهاى بنى نضیر و دو قلعه از قلعه هاى خیبر به نام وطیح و سلالم. لازم به ذکر است: پیامبر خدا و کارگزاران آن حضرت در این باغها و زمینها به کشاورزى مى پرداختند و با درآمد آنها، زندگى خود و خاندانشان را اداره مى کردند و با بقیه درآمد، براى مسلمانان تدارکات جنگى تهیه مى کردند.
ب: خمس غنایم جنگی. خُمس غنایم و همچنین سرزمینهایى که با لشکرکشى فتح مىشد، متعلق به شخص پیامبر بود.
۳- هدایای مردمی
علاوه بر زمینها و قلعه های فوق، یکى از عالمان یهودى به نام مُخَیریق هفت باغ خود را به پیامبر بخشید.[۶] این واقعه مربوط به همان سالهای ابتدایی ورود پیامبر به مدینه می‌شد. منابع تاریخ نگاری زمان این ماجرا را در آستانه «جنگ احد» دانسته و در ادامه نوشته‌اند: مخیریق یهودی به جنگ احد رفت و در دفاع از اسلام و پیامبر به شهادت رسید. این هفت باغ که به عنوان «عوالى» معروف بودند در اختیار پیامبر قرار گرفت و آن حضرت در این باغها هم کار مى کردند.[۷]
پی نوشت:————————–
[۱] . مجلسی، بحار الانوار، (بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق) ج ۶۳، ص ۳۱۴٫
[۲] . محمدی ری شهری، میزان الحکمه، (دار الحدیث، چ اول، ۱۴۱۶ق) ج ۳، ص ۲۶۹۹٫
[۳] . حر عاملی، وسائل الشیعه، (تحقیق و تعلیق: محمد رازی و حسن شعرانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ) ج ۱۲، ص ۲۲، باب ۹، ح ۱٫
[۴] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۲، باب ۹، ح ۶
[۵] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۵٫
[۶] . نام این باغها عبارت بود از: المیثب، الصائفه، الدّلال، حسنى، برقه، الأعواف و مشربه أم إبراهیم (ابن حجر عسقلانى، الإصابه فى تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق) ج۶، ص۴۶٫
[۷] . ابن هشام، السیره النبویه، (تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبد الحفیظ شلبى، بیروت، دار المعرفه، بى تا) ج۱، ص۵۱۸٫
