دعا برای افزایش هوش و استعداد

آيا دعايى وجود دارد كه انسان با خواندن آن هوش و استعدادش زياد شود؟

در كتاب شريف مفاتيح‏الجنان در فصل اول از باب اول كه درباره تعقيبات است اين دعا را نقل نموده است و مى‏گويد: اين دعا را پيغمبر (ص) به اميرالمؤمنين (ع) براى حافظه تعليم نمود: «سبحان من لايعتدى على اهل مملكته، سبحان من لايأخذ اهل الارض بالوان العذاب، سبحان الرؤوف الرحيم، اللهم اجعل لى فى قلبى نورا و بصرا و فهما و علما انك على كل شى‏ء قدير» و نيز در خلاصه الاذكار است كه در وقت مطالعه بخواند: «اللهم اخرجنى من ظلمات الوهم و اكرمنى بنور الفهم اللّهم افتح علينا ابواب رحمتك و انشر علينا خزائن علومك برحمتك يا ارحم الراحمين». و مؤلف محترم گويد كه كسى كه مى‏خواهد حافظه‏اش زياد شود مسواك كند و قرآن بخواند و به خصوص آيه‏الكرسى را قرائت نمايد و همينطور خوردن مويز در ناشتا، به خصوص اگر سرخ و بيست و يك دانه باشد، براى تقويت فهم و ذهن و حافظه نافع است خوردن حلوا و گوشت نزديك گردن و عسل و عدس نيز مورث حفظ است… و هر روز بعد از نماز صبح پيش از آنكه تكلم كند بگويد: «يا حى يا قيّوم فلا يفوت شيئا علمُه و لايؤده…» و اجتناب كند از چيزهايى كه سبب نسيان مى‏شود و آن… و كثرت معاصى و كثرت هموم و احزان در امر دنيا و كثرت اشتغال و علائق و… است. در كتاب شريف كافى نيز از امام معصوم نقل شده است كه از خدا بخواه كه عقل تو را قوى بگرداند و از خدا طلب فهم و درك نما (بحارالانوار، ج 1، ص 224 روايت 17 روايت عنوان بصرى) علاوه بر دعاها و امور ذكر شده بطور كلى به دست مى‏آيد كه امور معنوى و عبادى براى تقويت قواى ذهنى مؤثر است و انجام گناه و مكروه براى قواى ذهنى و عقلى مضر است.

آنچه در مورد تقويت حافظه و هوش از كتب روايى و ادعيه بيان شد، علت تامه محسوب نمى شود. بعضى از عوامل مربوط به هوش و حافظه در اختيار ما نيست و مربوط به عوامل ژنتيكى و وراثتى است. به عبارت ديگر هوش و حافظه و استعداد هر انسانى برآيندى از عوامل متعدد وراثتى و محيطى است كه بعضى از اين عوامل در اختيار ماست. از قبيل آنچه در بالا گفته شد و بعضى از آنها از حوزه اختيار انسان خارج است مانند نقش عوامل ژنتيكى اجداد گذشته. بنابراين توقع نداشته باشيد كه با انجام كارهاى فوق كه قطعا مؤثر هستند معجزه شود كه ناگهان بهره هوشى شما از 90 به 130 ارتقاء پيدا كند و اگر اين چنين نشد اعتقاد به اين توصيه هايى كه معصومين كرده اند كم شود.

بنابراين همان طور كه يك فردى كه مثلا 170 سانتى متر است نمى شود قد او را به 190 ارتقاء داد. همين طور هوش 100 را نمى توان به 120 ارتقاء داد. بله، يك فرد با 170 سانتى متر قد را مى توان از طريق ورزش و تغذيه سالم تقويت كرد تا كارآيى بهترى داشته باشد.

يك هوش با نمره 100 را مى توان تقويت كرد تا كارآمدتر باشد. البته در يك دوره هايى از رشد مثل دروان جنينى و سال هاى اوليه زندگى كودك مى توان براساس يك برنامه صحيح تغذيه مادر و همچنين تغذيه كودك و علاوه بر آن غنى كردن محيط رشد كودك با فراهم كردن محرك هاى سالم محيطى، حتى بهره هوشى را افزايش داد ولى در دوران جوانى و ميان سالى بايد بيشتر به اين فكر بود كه موانع كارآيى هوش را حذف كرد و عوامل شكوفايى و قابليت ها را فراهم نمود تا آنچه دست آفرينش در خلقت انسان تعبيه كرده است به منصه ظهور رساند و اين روايات و توصيه ها بيشتر ناظر به همين مسائل است. واما از ديدگاه روانشناسان مى توان با استفاده از راهكارهاى زير به تقويت حافظه پرداخت.. 1 تقطيع: يعنى حروف را به قطعه هاى واژه اى و قطعه هاى واژه اى را به قطعه هاى عبارتى دسته بندى كردن از طريق تقطيع مى توان حروف يا ارقام را به قطعه هاى معنادار تبديل كرده و ظرفيت حافظه ى خود را افزايش داد مثلا زنجيره ى عددى 83- 619- 2177- 149 را به زنجيره ى 1492- 1176- 1983 (كه سالهاى ميلادى است) تبديل نموده و حافظه ى خود را افزايش مى دهيم.. 2 معنادار كردن: اين روش بهتر از هر شيوه ديگر به حافظه كمك مى كند و هر چه معنا عميق تر يا با جزئيات بيشترى رمزگردانى شود، مطلب بهتر به ياد مى ماند. بنابراين وقتى مى خواهيد نكته اى را از كتابى به خاطر بسپاريد احتمال يادآورى آن در صورتى بيشتر است كه توجه خود را بيشتر بر معناى آن مطلب متمركز كنيد تا بر واژه ها. هر چه عميق تر و كامل تر به معنا توجه كنيد بهتر آن را به ياد خواهيد آورد. به عبارت ديگر به جاى حفظ الفاظ معانى را حفظ نماييد.. 3 سازماندهى: با سازماندهى مطالب به راحتى مى توان مطالب را ياد گرفت، حفظ كرد و سپس به ياد آورد.

يعنى براى يادگيرى و حفظ موضوع و مطلبى كه داراى زير مجموعه و زيرشاخه هاى متعدد و متكثرى است آن را در يك سلسله مراتبى منطقى قرار داده و از كل به جزئ و از بالا به پائين به زيرشاخه هاى جزئى تر تقسيم نموده و به خاطر خود بسپاريد.. 4 بافت: ما معمولا مطالبى را مى آموزيم كه در يك شرايط زمانى، مكانى و… خاصى ياد مى گيريم اين مجموعه شرايط حاكم بر فضاى يادگيرى را بافت مى گويند ما وقتى مى توانيم به آسانى مطالب را بازيابى كنيم كه بافت حاكم بر بازيابى را همان بافتى قرار دهيم كه در زمان يادگيرى و وقوع آن وجود داشته است مثلا اگر قرار باشد شما نام همكلاسيهاى دوران راهنمايى خود را بياد آوريد، با گردشى در راهروهاى مدرسه اى كه دوره ى راهنمايى را در آن گذرانيده ايد باز يابى اسامى دوستان همكلاسى را آسان تر مى توانيد انجام دهيد.. 5 روش پس ختام: اين روش كه توانايى دانشجو را در به خاطر سپردن مطالب كتابهاى درسى كمك مى كند به روش پس ختام معروف است كه نام اين روش متشكل از حروف اول شش مرحله ى آن است.. 1 پيش خوانى. 2 سؤال كردن. 3 خواندن. 4 تفكر. 5 از حفظ كردن. 6 مرور كردن. توضيح: فرض كنيد مى خواهيد مطلبى از يك كتاب را به خاطر بسپاريد و سپس باز يابى كنيد ابتدا با پيش خوانى يك برداشت كلى از موضوعات مهم انجام مى دهيد. اين نوع پيش خوانى باعث مى شود كه مطالب مهم فصل را شما سازمان دهى كنيد (همان طور كه قبلا گذشت) در مرحله ى دوم و سوم: دانشجو بايد درباره ى هر بخشى سؤالهايى طرح كند و در مرحله ى خواندن (سوم) بايد هر بخش را به قصد پاسخ دادن به سئوالهاى طرح شده بخواند. در مرحله ى چهارم به دانشجو گفته مى شود كه هنگام خواندن، ساختن سؤال ها و ايجاد ارتباط بين دانسته هاى خود درباره ى مطلب فكر كن كه در واقع دانشجو به مطالب خوانده شده معنا دهى مى كند.

سپس در مرحله پنجم و ششم يعنى در مراحل از حفظ گفتن و مرور كردن دانشجو بايد سعى كند واقعيتهاى اصلى مطالب را كه خوانده بياد آورد و به سئوالهايى كه خود طرح كرده، پاسخ دهد. علاوه بر آنچه گفته شد عوامل زير نيز در تقويت حافظه مؤثر است.. 1 تقويت تمركز و دقت.. 2 كاهش اضطراب و كسب آرامش بويژه هنگام مطالعه.. 3 تأمين نيازهاى طبيعى و فيزيولوژيكى (تغذيه ى مناسب، ورزش، رعايت بهداشت). 4 كاهش اشتغالات ذهنى. 5 ياد خدا (انجام امور عبادى بويژه نماز اول وقت، قرائت قرآن و ادعيه). 6 استفاده بيشتر از مواد حاوى گلوكز (مثل خرما، عسل و شيرينى جات طبيعى). مواد داراى كلسيم و فسفر و ويتامينهاى‏D مانند: لبنيات، روغن ماهى, C پرتقال، گوجه فرنگى, B سبوس گندم، سبزيجات تازه‏A هويج، جگر.. 7 تمرين و تكرار مطالب (خيلى مهم است).. 8 بعد از هر 45 دقيقه مطالعه حدود 10 دقيقه استراحت كنيد.. 9 تمرينات تنفسى براى انجام اين تمرين كافى است در حالت ايستاده يا درازكش ريه را از هوا پر نموده و با آرامش بازدم را انجام دهيد. دانشجوى گرامى در رابطه باعلل فراموشى بايد به عرض تان برسانيم كه روان شناسان معتقدند كه حافظه سه مرحله دارد: 1- رمز گردانى، 2- اندوزش، 3- بازيابى. منظور از رمز گردانى تبديل اطلاعات فيزيكى به نوعى رمز قابل قبول براى حافظه است اين مرحله همان سپردن اطلاعات به حافظه مى‏باشد اندوزش عبارت از نگهدارى و ذخيره اطلاعات رمز گردانى شده است و باز يابى فرايندى است كه از طريق آن اطلاعات به هنگام نياز از حافظه فرا خوانده مى‏شوند در نظريه‏هاى جديدى كه در رابطه با حافظه مطرح شده است اعتقاد بر اين است كه فراموشى ناشى از احتمال وقوع خطا در يك يا چند مرحله از اين مراحل سه گانه مى‏باشد البته نبايد نقش عوامل هيجانى نظير اضطراب و استرس را در فراموشى ناديده گرفت. توصيه‏هاى زير را عملى سازيد: 1- تلاوت و حفظ قرآن، 2- پرهيز از پرخوابى و پرخورى و خوردن غذاهاى سنگين، 3- سحرخيزى و بيدارى بين‏الطلوعين، 4- خواندن دعاهايى كه به اين منظور وارد شده (در مفاتيح‏الجنان در تعقيبات مشتركه دعايى ذكر گرديده) 5- مداومت بر مسواك زدن، 6- خوردن عسل، 7- خوردن كندر و زنجبيل (به مقدار كم) 8- استراحتتان به اندازه كافى باشد و از فشار درسى و كارى خود بكاهيد.

9- به اندازه كافى تفريح داشته باشيد. اميد است با عمل كردن به روش مذكور و توصيه‏هاى بالا ديگر هيچ وقت دچار فراموشى مشكل‏زا نشويد. در روايات معصومين اشاراتى به علل و موجبات فراموش شده است كه اهم آنها از اين قرار است: ارتكاب گناه. خوردن چيزهاى ترش. خنده زياد. بى احترامى به استاد. خوردن پنير زياد. غم و اندوه براى امور دنيايى. خواندن سنگ قبرها. تماشاى به دار آويخته. خوردن در حالت جنابت. آشاميدن زياد آب و مايعات. غذاى داغ خوردن. افراط در مجامعت. به كار نينداختن حافظه.

پرسمان