جابر انصاری کیست

حجت الاسلام والمسلمین محمدجعفر طبسی در نوشتاری با عنوان «محورهای چهارده‌گانه درباره زندگی “جابر بن عبدالله انصاری(رض)”» آورده است:

بیستم ماه صفر، روز اربعین حسینی است. در این ایام، همگی شاهد رهسپاری خیل عظیمی از عاشقان به سوی حرم مطهّر امام حسین (علیه‌السلام) هستیم. مرحوم ابن قولویه (م ۳۶۸ ق) در کتاب گرانسنگ کامل الزیارات (ص ۲۵۳، باب ۴۹) حدیثی را به طور مسند، از حسین بن ثویر بن فاخته نقل می کند که امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: «کسی که از خانه اش به نیت زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام خارج شود، اگر پیاده باشد، خداوند به ازای هر قدمی که برمی دارد، یک حسنه برایش ثبت می‌کند و یک گناه را از او محو می نماید.»

یکی از افرادی که توفیق تشرّف به زیارت آن حضرت را پیدا کرد، صحابی بزرگ رسول خدا(صلی الله علیه و آله) جناب «جابربن عبدالله انصاری» است که از او به عنوان اولین زائر قبر امام حسین (علیه‌السلام) یاد میشود. وی در سال ۱۶ پیش از هجرت متولد شد. (الثقات، ج ۳، ص ۵۱) در این نوشتار تلاش می‌شود، چهارده ویژگی از خصوصیات این صحابی بزرگ رسول‌خدا(ص) به صورت مستند بیان گردد.

۱. ملاقات و درک هفت معصوم(ع)

به نظر می‌آید در میان اصحاب بزرگ رسول‌خدا(صلی الله علیه و آله) هیچ صحابی دیگری مانند جناب «جابر» توفیق نیافته که مفتخر به ملاقات هفت معصوم شده باشد: رسول‌خدا(ص)، امیرالمؤمنین(ع)، فاطمةزهرا(س)، امامان حسن و حسین(علیهماالسلام)، امام زین‌العابدین(ع) و امام باقر(ع). البته به نظر می‌رسد ملاقات جابربن عبدالله (رض) با امام باقر(علیه‌السلام) پیش از دوران امامت آن حضرت(ع) بوده است؛ زیرا وفات «جابر» در سال ۷۸ق و شهادت امام سجّاد(ع) در سال ۹۵ق و آغاز امامت امام‌باقر(ع) پس از این تاریخ رخ داده است. (معجم رجال‌الحدیث، خوئی، ج۴، ص۳۳۴)

به هر حال طبق سال ولادت امام‌باقر(ع) ـ‌۵۷ق‌ـ و برخی روایات ـ‌که تستری(ره) آنها را متواتر و منقول از شیعه و سنّی دانسته است(قاموس‌الرجال، ج۲، ص۵۲۱)‌ـ جابر با امام باقر(ع) ملاقات و گفتگو داشته است.(الارشاد، مفید، ج۲، ص۱۵۸؛ الکافی، کلینی، ج۱، ص۳۰۴ و۴۷۰؛ رجال کشّی، ج۱، ص۲۲۳ـ۲۲۴‌)

۲. مفتی مدینه

ذهبی در کتاب سیر أعلام النبلاء (ج ۳، ص ۱۸۹) از «جابر» با عناوین فاخری همچون «امام»، «کبیر»، «مجتهد»، «حافظ»، «فقیه» و «مفتی مدینه» تعبیر کرده است.

۳. همراه با رسول خدا(ص) در غزوه‌ها

اکثر نویسندگان نوشته اند که جابر در ۱۸ جنگ از غزوه‌های پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) حضور داشته است و تنها در دو جنگ احد و بدر حاضر نبوده است. (تهذیب الکمال، ج ۴، ص ۴۴۹؛ سیر أعلام النبلاء، ج ۳، ص ۱۹۱)

۴. فرزند شهید بودن

پدر جابر، «عبدالله انصاری» در روز احد به درجه رفیع شهادت نائل آمد. ذهبی در کتاب سیر أعلام النبلاء (ج ۳، ص ۱۹۰) می نویسد: «در روز احد شهید شد و خداوند او را زنده کرد» و این بهترین دلیل بر وقوع رجعت است؛ زیرا رجعت چیزی جز زنده شدن پس از مرگ نیست.

۵. جابر؛ راوی احادیث پیامبر(ص)

از جابر روایات بسیار زیادی نقل شده است. ذهبی در کتاب سیر أعلام النبلاء (ج ۳، ص ۱۹۰) مینویسد: «جابر علم زیادی را از رسول خدا(ص) روایت نموده است». همچنین وی احادیث جابر را شامل ۲۵۴۰ حدیث دانسته است. (همان، ج ۳، ص ۱۹۴)

۶. جابر؛ ملازم اهل‌بیت (علیهم‌السلام)

مرحوم علامه حلی از ابن عقده نقل کرده که «جابر بن عبدالله» پیوسته ملازم اهل بیت علیهم السلام بود. (معجم رجال الحدیث، ج ۴، ص ۱۲)

۷. جابر؛ یکی از فداییان و نیروهای ویژه امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام)

در میان یاران و اصحاب امیرالمؤمنین(ع) نیروهایی وجود داشتند که از آنان به عنوان «شرطة‌الخمیس» ـ‌فداییان و نیروهای ویژه امام‌علی(ع) که با آن حضرت(ع) تا پای جان بیعت کرده بودندـ یاد می شده است. مرحوم برقی، جابربن عبدالله انصاری را از نیروهای زبده و ویژه امیرالمؤمنین(ع) به شمار آورده است. (معجم رجال الحدیث، ج ۴، ص ۱۲)

۸. تدریس در مسجد النبی(ص)

یکی از افتخارات بسیار بزرگ جابربن عبدالله انصاری(رضی الله عنه) این بوده که در مسجدالنبی(ص) حلقه تدریس داشته است و مردم از علوم او بهره مند می شدند. (المبطأ برجال الموطأ، ص ۲۳)

۹. تربیت فرزندان بر اساس دوستی علی(علیه‌السلام)

مرحوم کشی از ابی زبیر روایت نقل کرده که جابربن عبدالله انصاری در کوچه‌های مدینه دور میزده و می‌گفته: ای گروه‌های انصار! فرزندان خود را با محبّت علی علیه السلام تربیت کنید. (رجال کشی، ص ۴۰؛ مناقب ابن شهرآشوب، ج ۳، ص ۸۲؛ تاریخ بغداد، ج ۷، ص ۴۲۱)

۱۰. نام جابربن عبدالله انصاری بر زبان امام حسین(علیه‌السلام) در روز عاشورا

امام حسین(ع) در روز عاشورا ضمن سخنانی، لشکریان عمر بن سعد را نصیحت کرد و اتمام حجت نمود و با معرفی خود فرمود: «اگر سخنان مرا قبول ندارید، از جابربن عبدالله انصاری بپرسید.» (الإرشاد، ج ۲، ص ۹۷)

۱۱. اولین زائر قبر سیدالشهدا امام‌حسین(علیه‌السلام)

مرحوم شیخ مفید در کتاب مسار الشیعه نوشته است: روز اربعین روزی است که اهل بیت امام حسین علیه السلام از شام به سوی مدینه مراجعه کردند و نیز روزی است که جابربن عبدالله انصاری برای زیارت امام حسین (علیه‌السلام) وارد کربلا شد.

۱۲. جابر؛ راوی حدیث افضلیت امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)

حدیث «علیٌّ خیرُ البشر» «علی(ع) بهترین مردم است» یکی از روایات معروف و منقول در منابع شیعه و سنی است. این حدیث صریحا دلالت بر اعلمیت و أفضلیت و برتری مطلق امیرمؤمنان علی(علیه‌السلام) می‌کند.

ابن عساکر دمشقی در کتاب تاریخ دمشق (ج ۴۵، ص ۸۵) با سندی از محمد بن منکدر از جابر روایت کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: «علی(ع) خیر البشر و من امتری فقد کفر» «علی(ع) بهترین مردم است. هر کسی که در آن تردید کند، کفر ورزیده است» عطیه میگوید: از جابر پرسیدم که منزلت علی در نظر شما چگونه است؟ جابر پاسخ داد: او «خیر البشر» است.

۱۳. روایت‌کننده حدیث «امامان دوازده‌گانه»

یکی از احادیث مشهور و معتبر، حدیث ائمه دوازده گانه است. مرحوم شیخ صدوق (م ۳۸۱ ق) در کتاب کمال الدین (ج ۱، ص ۳۸) با سندی از جابربن عبدالله انصاری روایت نقل کرده که هنگامی که آیه «أطیعوالله و أطیعوا الرسول و أولی الأمر منکم» نازل شد، از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) پرسیدیم: یا رسول الله! خدا و رسولش را شناختیم اما «أولی الأمر» چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: «آنها خلفا و ائمّه مسلمین هستند که اولین آنها علی بن ابیطالب علیه السلام و پس از او امام حسن علیه السلام و…» آن حضرت(ص) نام همه ائمه دوازده‌گانه را تا امام دوازدهم ذکر کرد.

۱۴. جابر؛ راوی حدیث «نام علی(علیه‌السلام) روی درب بهشت»

جناب ابن عساکر دمشقی شافعی مذهب (م ۵۷۱ ) در کتاب تاریخ دمشق (ج ۱۴، ص ۴۶) با سندی از عطیه از جابر روایت نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «مکتوبٌ علی بابِ الجنّة لا إله إلّا الله محمّدٌ رسول الله علیٌّ أخو رسولِ الله قبلَ أن یخلق السمواتِ والأرض بألفَی عامٍ» (کنز العمال، ج ۱۳، ص ۱۳۸، حدیث ۳۶۴۳۵) یعنی «روی درب بهشت نوشته شده که خدایی جز خدای یگانه نیست، محمد رسول خدا است، علی برادر رسول خدا است، دو هزار سال پیش از آنکه آسمانها و زمین خلق شود.»