احکام زیارت اربعین

مطابق نظر آيت الله خامنه اي

حکم زیارت اربعین
س1. با توجه به مسائل روز، آیا زیارت اربعین در این برهه از زمان واجب است؟
ج. زیارت اربعین مستحب است.
 
مراعات قوانین
س2. حکم اخذ روادید برای زیارت اربعین چیست؟
ج. در هر صورت رعایت قوانین و مقررات لازم است.
 
س3. ایام زیارت اربعین نزدیک است و فرصت کافی برای گرفتن گذرنامه موجود نیست. آیا بنده میتوانم با گذرنامه برادرم با رضایت او به زیارت اربعین بروم؟ آیا رفتن به این زیارت منع شرعی دارد؟
ج. در هر صورت رعایت قوانین و مقررات لازم است و تخلف از آن جایز نیست.
 
س4. دیده شده در ایام اربعین یا غیر آن، زائرین برای خرید ارز از صرافی های غیر مجاز اقدام به خرید ارز می‌کنند، آیا خرید از صرافی های غیر مجاز حرام است؟
ج. تابع قوانین مربوط است.
 
س5. آیا سفر زیارت اربعین برای طلاب و دانشجویان در ایام تحصیلی اشکال دارد؟
ج. تابع قوانین و مقررات مربوط است.
 
س6. با توجه به فضای معنوی سفر و زیارت اربعین آیا بنده به عنوان مدیر دبیرستان می توانم به دانش آموزانی که قصد عزیمت به زیارت اربعین دارند اجازه بدهم یا نه؟
ج. تابع قوانین مربوط است.
 
سفر در فرض تشدید بیماری
س7.
1- با توجه به سفارشات ائمه (علیهم السلام) و ثواب زیارت اربعین، مادر 65 ساله اینجانب علاقه مند به سفر زیارت اربعین است. اما از انجا که اخیراً بیمار بوده اند به علت ضعف جسمی و به علت احتمال عود بیماری و سخت تر شدن بیماری در صورت عود آن، اطبا ایشان را از این سفر منع کرده اند. حکم سفر ایشان برای زیارت اربعین چیست؟
2- همچنین مادر بزرگ اینجانب نیز علاقه مند است ولی زانو درد دارد. آیا در صورت احتمال عقلایی تشدید درد پا این سفر جایز است؟
ج1و2) اگر ضرر قابل توجه برای ایشان داشته باشد، جایز نیست.
 
سفر بدون اجازه پدر
س8. من دانشجوی ترم آخر دانشگاهم. دوست دارم برای اربعین عازم کربلا شوم؛ مطمئناً پدرم به خاطر شلوغ بودن در حین اربعین و برخی مسائل دیگر اجازه نمی دهد. آیا می شود بدون اطلاع خانواده حرکت کرده و در حین سفر به آنها اطلاع دهم؟
ج. اجازه گرفتن از پدر واجب نیست، ولی نباید به گونه ای عمل کنید که موجب ایذاء ایشان شود.
 
سفر شخص بدهکار
س9. فردی که به خویشان ویا دوستان بدهکاراست آیا می تواند به زیارت اربعین مشرف شود؟
ج. اگر زمان ادای قرض نرسیده و یا قرض دهنده به شما مهلت برای پرداخت قرض بدهد اشکالی ندارد و در صورتی که زمان ادای آن رسیده و بتوانید بدهی خود را بدهید و طلبکار هم مطالبه کند، اول قرض خود را پرداخت نمایید. و اگر مکلف به قصد ترک واجب مثل نپرداختن دینی که وقت پرداختش رسیده است به سفر برود، نمازش تمام است؛ اما اگر بدون این قصد سفر می‌رود هرچند مستلزم ترک واجب می‌شود، نماز شکسته است.
 
نذرهای مربوط به اربعین
س10. خانمی هر ساله روز اربعین نذر پخت غذا دارد امسال قصد پیاده روی اربعین داشته و روز اربعین در عراق است تکلیف ونحوه ادای نذرش چگونه است؟
ج. اگرصیغه نذر شرعی نخوانده است عمل به نذر واجب نیست، ولی اگر صیغه نذر با مراعات شرایط شرعی خوانده است، باید همان گونه که نذر کرده عمل کند و تخلف از آن جایز نیست.
 
س11. آیا می شود کسی که روز اربعین نذری دارد آن را روز قبل اربعین انجام دهد؟
ج. اگر صیغه مخصوص نذر را ـ که در رساله‌های عملیه ذکر شده است ـ نخوانده‌، عمل به آن لازم نیست و می‌تواند تغییر دهد، ولی اگر با لفظ مخصوص خوانده شده و مربوط به روزهای معینی بوده، باید بر طبق آن عمل کند.
 
س12. من با چند نفر از دوستان برای ایام اربعین پولی را جمع کرده ایم که مقداری از آن باقی مانده و تا اربعین دیگر بلا استفاده است و فقط به شرط استفاده از اربعین جمع شده است؛
1- آیا می‌شود این پول را به عنوان سپرده در بانک گذاشت و از سود حاصل از آن برای اربعین سال دیگر استفاده کرد؟
2- در حال حاضر در حساب قرض الحسنه است، آیا قرض الحسنه بانک مشکل دارد؟
ج.
1. اگر با رضایت صاحبان پول باشد و سود تحت عنوان یکی از عقود اسلامی دریافت شود، اشکال ندارد
2. قرض الحسنه اشکال ندارد.
 
س13. مقداری پول برای لیوان ،چای ، قند و … توسط مردم جهت برگزاری مراسم اربعین اهدا شده که کمی از آن باقی مانده است. آیا می شود مقدار باقی مانده را جهت برگزاری مراسم ابی عبدالله (ع) در بقیه طول سال مصرف نمود یا باید نگهداشته و جهت مراسم اربعین سال آینده استفاده گردد؟
ج. تابع رضایت اهدا کنندگان است.
 
س14. آیا وضو گرفتن با آب معدنی که برای زوار اربعین نذر شده و مشخص نشده که برای خوردن است یا کار مشخص دیگر و نذر عام زوار می باشد، اشکال دارد؟
ج. در فرض سؤال جایز نیست، مگر این که بداند مالک آب رضایت دارد.
 
س15. در اربعین حسینی در موکب هایی که در نجف، کربلا و مسیر حرکت زائران حسینی برپا می شود تعدادی از رائران به عنوان خدمه به صورت ثابت در این موکب ها جهت خدمت رسانی انجام وظیفه می کنند. از آنجا که این افراد غالباً از اقشار کم در آمد بوده و از طرفی زائر اربعین نیز محسوب می شوند، سؤال موکب داران این است که آیا می توان برای اعزام نیروهای خدمه بابت تهیه ویزا، هزینه رفت و برگشت آنها را از نذورات مردمی که در خصوص مراسم اربعین حسینی اهدا می گردد تأمین نمود؟
ج. تابع نیت اهداکنندگان است و اگر قصد آنان مطلق باشد مشکلی ندارد.
 
حضور روز اربعین در کربلا
س16. در خصوص زیارت اربعین آیا باید روز اربعین در کربلا حضور داشت یا اینکه روز قبل یا بعد نیز ثواب اربعین را دارد؟
ج. انجام زیارت سید الشهداء (علیه السلام) در هر زمان مستحب و دارای ثواب عظیم است ولی ثواب زیارت زمان خاص، مختص به انجام زیارت در همان زمان خاص است؛ البته انجام زیارت قبل یا بعد از آن موقع به رجاء آن ثواب مخصوص، مانعی ندارد.
 
س17. مدیر کاروان پیاده اربعین حسینی هستم، مسیر نجف تا کربلا را پیاده طی می کنیم و قبل از اربعین وارد کربلا می شویم. آیا ماندن در روز اربعین برای زیارت اربعین ضروری است یا اینکه به خاطر ازدحام جمعیت در کربلا می شود قبل از اربعین زیارت انجام داد و روانه ایران شد؟
ج. شرعاً اشکال ندارد مگر عقدی بین مسئولین کاروان و افراد کاروان بسته شده باشد که روز اربعین در کربلا باشند.
 
زیارت از محدودۀ اطراف حرم
س18. در ایام اربعین به علت ازدحام شدید، ورود به حرم حسینی(ع) و گاهی بین‌الحرمین بسیار دشوار و برای برخی ناممکن است، و گاهی موجب اذیت دیگران می‌شود. در این شرایط آیا خواندن زیارت از محدودۀ اطراف حرم کافی است؟
ج. در فرض مذکور کفایت می کند.
 
زیارت بانوان در زمان عادت ماهانه
س19. تشرف بانوان به مشاهد مشرفه در زمان عادت ماهانه چه حکمی دارد؟
ج. بنابر احتیاط واجب توقف حائض در حرم حضرات معصومین(علیهم السلام) یعنی زیر گنبد و رواقی که ضریح مطهر در آن واقع شده است، جایز نیست؛ ولی توقف در رواق‌ها و قسمت‌های متّصل به حرم اگر مسجد نباشد، اشکال ندارد.
 
پوشیدن لباس مشکی تا اربعین
س20. آیا پوشیدن لباس مشکی تا اربعین حسینی اشکالی دارد؟(کراهت دارد؟)
ج. پوشیدن لباس مشکی در ایام عزاداری خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) به منظور تعظیم شعائر الهی و اظهار حزن و اندوه موجب ترتب ثواب الهی است.
 
کار در روز اربعین
س21. کار کردن در روز اربعین مشکل دارد ؟
ج. فی نفسه اشکال ندارد.
 
اسباب کشی در ایام اربعین
س22. آیا اسباب کشی در ایام اربعین اشکالی دارد یا نوعی بی احترامی محسوب میشود؟
ج. فی نفسه اشکال ندارد.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای.

آیا پیاده روی اربعین استحباب دارد؟
با توجه به اینکه تعظیم شعائر اسلامی (بزرگداشت ارزش های اسلامی) محسوب می شود، ترجیح و استحباب دارد.

استحباب زیارت اربعین در روایات
؟ آیا زیارت امام حسین علیه السلام در روز اربعین استحباب دارد؟

بله، از برخی روایات استحباب خاصی استفاده می شود. مهم ترین دلیل بزرگداشت اربعین سیدالشهدا علیه السلام روایت مرسله ای از امام عسکری علیه السلام است که فرموده است: «نشانه هاى مؤمن پنج چيز است: به جا آوردن پنجاه و يك ركعت نماز در هر شب و روز (17 ركعت نماز واجب و 34 ركعت نافله) و زيارت اربعين (امام حسين عليه السلام) و انگشتر بر دست راست نهادن، و پيشانى را به هنگام سجده، بر خاك گذاردن و بسم الله الرحمن الرحيم را در نماز بلند گفتن».[1]

افزون بر این، براى اين روز، زيارت مخصوصى از امام صادق عليه السلام نقل شده است.[2]

چرا تنها برای امام حسین (ع) اربعین می گیرند؟
زيارت اربعين تنها در مورد امام حسين عليه السلام وارد شده، و براى ساير معصومين عليهم السلام زيارت اربعين وجود ندارد. [3] علّت آن نقش بسیار مهمّى بود که شهادت امام حسین (علیه السلام) در بقاء اسلام داشت. به علاوه مصائب آن حضرت، قابل مقایسه با مصائب هیچ یک از معصومین (علیهم السلام) نیست.

حکم شرعی گرفتن وام برای سفر اربعین
؟ فردی که توانایی مالی ندارد، آیا می تواند پول قرض کرده و به سفر اربعین برود؟

اگر برای ادای قرض به زحمت نمی افتد، کار خوبی هست و مستحب است.

؟ استفاده از وام برای سفر عتبات چه حکمی دارد؟

تنها وامی که از نظر شرعی می توان برای عتبات و سایر سفر ها استفاده کرد، وام قرض الحسنه است و حداکثر کارمزد مجاز برای این وام ها چهار درصد می باشد، و استفاده از سایر وام ها که در مقابل آن سود دریافت می شود و یا کارمزد بیش از چهار درصد دارد جایز نیست و سفر آنها اشکال دارد.

حکم شرکت زنان در پیاده روی اربعین
؟ شرکت زنان در پیاده روی اربعین چه حکمی دارد؟

نباید از شکوه اربعین چیزی کاست و شرکت زنان اشکالی ندارد، ولی مسائل شرعی را باید کاملا رعایت نمایند و بهتر است که با محارم خود بروند.

تيمّم بدل از غسل
؟ اگر زن حائض یا مستحاضه در مسیر پیاده روی پاک شود و یا فردی جنب بشود و آب مناسب برای غسل نداشته باشد تکلیف چیست؟

در فرض سوال؛ در صورت تنگی وقت تیمم بدل از غسل نماید.

وظیفه معذورین در مورد مساجد و حرم های ائمه (علیهم السلام)
؟ چنانچه فردی جنب یا حائض باشد، می تواند شب در مساجد بیتوته و توقف داشته باشد؟

نبايد در مسجد توقف نمايد اما ماندن در قسمتي که حکم مسجد ندارد و معمولاً در مساجد، براي افراد معذور، در نظر گرفته مي شود و يا ماندن در حسينيه اشکالي ندارد.

؟ آیا فرد جنب یا حائض می تواند به زیارت امامزادگان برود؟

زیارت امامزادگان اشکالی ندارد ولی توقف در قسمت هایی که مسجد است جایز نیست.

؟ آیا زن مستحاضه مى تواند در مسجد توقّف داشته باشد؟ در حرم ائمّه علیهم السلام چطور؟

رفتن به مسجد و توقف در آن و حرم ائمّه معصومین علیهم السلام، براي زن مستحاضه قليله حرام نيست و زن مستحاضه کثيره در صورتي مجاز به اين کار است که غسل هاي روزانه را انجام داده باشد.

؟ جنب و حائض تا کدام قسمت از صحن ها و رواق ها و حرم مطهر امامان معصوم می توانند وارد شوند یا توقف کنند؟

توقف در قسمت هايي که مسجد است جايز نيست و احتياط واجب آن است که در حرم (محوطه اطراف ضريح) امامان عليهم السلام توقف نکند، ولي داخل شدن به رواق هاي اطراف ضريح مطهر ائمه و زيارت امامزادگان اشکالي ندارد.

؟ اگر کسی در مسجد یا حرم امام معصوم خوابش ببرد و در خواب جنب شود، تکلیفش چیست؟

در فرض سوال باید به محض بیدار شدن و اطلاع، از مسجد یا حرم ائمه معصوم علیهم الیلام خارج شود.

حکم پیاده روی نمادین اربعین
؟ آیا پیاده روی به حرم دیگر ائمه معصومین علیهم السلام یا امامزادگان در روز اربعین به صورت نمادین، مشروع و جایز است؟

روايت خاصي نداريم، ولي به عنوان يك حركت نمادين مانعي ندارد، مخصوصا اگر موجب تعظيم شعائر اسلامی (بزرگداشت ارزش های اسلامی) شود.

سفر اربعین بدون اجازه پدر؛ آری یا خیر؟
؟ آیا می توان بدون اجازه ی پدر در پیاده روی اربعین شرکت نمود؟

اگر این سفر موجب اذیت و آزار پدر و مادر نشود اشکالی ندارد، وگرنه جایز نیست.

؟ اگر زنی با رضایت همسرش بخواهد به عتبات مشرف شود، ولی پدر زن بدلیل ناامنی در عراق، به سفر دخترش راضی نباشد، آیا زن می تواند به این سفر برود؟

در صورتی که حق شوهر و رضایت پدر با هم تعارض کنند رعایت حق شوهر مقدم است.

حکم نماز افرادی که بدون ویزا به کربلا رفته اند
؟ فردی تصمیم دارد بدون گرفتن ویزا به زیارت اربعین برود، نماز او چه حکمی دارد؟

ایرانی ها باید بدانند که این برنامه در کشور عراق است و حاکمیت کشور مال آن هاست، آن ها میزبان هستند و باید تدبیر میزبان را پذیرفت، از این رو افراد نباید بدون گذرنامه بروند و فشار بیاورند تا از کشور خارج شوند که کار نادرستی بوده و در این صورت نمی توانند نماز را شکسته بخوانند چون سفر آن ها اشکال دارد.

بیمه زائران اربعین!
؟ با توجه به وجود مخاطرات و تهدیدات پیش روی زائرین حضرت ابا عبداله الحسین (ع) در مراسم اربعین حسینی و با عنایت به اشتیاق وافر دوستداران آن حضرت به شرکت در این گردهمائی عظیم خواهشمند است نظر معظم له در خصوص بیمه زوار اربعین را بیان فرمائید.

هر گاه بیمه عادلانه باشد کار خوبی است ولی بیمه عادلانه آن است که حوادثی که تخمین زده می شود، بیش از مجموع مبلغی که می گیرند هزینه نداشته باشد و معروف است که آنچه را می گیرند، بیشتر است و سزاوار است مسئولین با مردم به طور شفاف و صادقانه پاسخ گویند.

حکم شرعی آب درون تاول چیست؟

؟ در مسیر پیاده روی اربعین، کف پای افراد آبله و تاول می زند. آیا این آبله ها و تاول ها سر باز کنند آیا ترشحات آن نجس است و آیا می تواند با همان حال وارد مسجد و یا حرم بشوند؟

اگر آلوده به خون نباشد پاک است.
؟ در مسیر پیاده روی اربعین، کف پای افراد زخم می شود و یا جراحاتی پیدا می کند و طبیعتا خون یا خونآبه از محل جراحات خارج می گردد آیا با همان حال می توانند وارد مساجد و حرم ها بشوند؟

در صورتى که بى احترامی نباشد و سبب آلودگى نیز نشود، حرام نیست.

ضرورت رعایت قوانین عراق
؟ آیا رعایت قوانین عراق برای دیگر مسلمانان که در ایام اربعین به آن کشور سفر می کنند لازم است؟

زائران توجه داشته باشند که این برنامه در کشور عراق است و آن ها میزبان هستند و باید تدبیر و قوانین میزبان را پذیرفت.

استفاده تجاری از معافیت گمرکی شرعاً جایز نیست
؟ مسافران خارج از کشور از بعضی از معافیت های گمرکی برای واردات گوشی تلفن همراه برخوردار هستند، اما هرگونه استفاده تجاری از این مزیت و معافیت خلاف قانون است؛ این در حالی است که متاسفانه قاچاقچیان یا افراد سودجو اخیراً با بدست آوردن اطلاعات هویتی افراد مسافر این قوانین را دور می زنند؛ قاچاقچیان اطلاعات مسافران خارجی را از آژانس ها یا بعضاً از خود مسافران خریداری می کنند و گوشی های همراهی که به صورت قاچاق وارد کشور شده اند، به اسم کالای مسافری رجیستر و در بازار عرضه می شود؛ این چالش با توجه به نزدیکی اربعین اکنون حساس تر هم شده است؛ اکنون با توجه به نزدیکی ایام عزاداری اربعین و سفر میلیونی زائران محترم به کربلای معلی، حکم «همکاری زائران» با فروشندگان برای استفاده «تجاری» از معافیت گمرکی از نظر شرعی چیست؟ همینطور سو ءاستفاده از «اطلاعات هویتی» مسافران اربعین برای «نیات تجاری» داخل کشور چه حکمی دارد؟

«این کار جایز نیست»

تاکید بر پرهیز از اسراف در ایام اربعین
؟ در مراسم اربعین بعضاً دیده می شود که برخی افراد چند پرس غذا را از یک موکب یا موکب های مختلف دریافت می کنند به طمع خورشت های همراه آن و معمولا قسمت عمده این غذا دور ریخته می شود ، این کار چه حکمی دارد؟

هرگونه اسراف در این سفر مانند مواقع دیگر شرعاً حرام است. دوری از اسراف در برپایی موکب های اربعین نیز ضروری است؛ نباید در این موکب ها ریخت وپاش صورت بگیرد، یعنی نباید این موکب ها آن قدر غذا درست کنند که دیگر قابل مصرف نباشد.[4]

احکام نماز در سفر اربعین
نماز؛ اولویت زائران اربعین حسینی

؟ در مراسم پیاده روی اربعین آیا افراد مجاز هستند که بدون اعتنا به اذان و نماز علی رغم برپایی نماز های جماعت در اکثر موکب ها، همچنان به پیاده روی ادامه دهند به این قصد که نمازشان را در مقصد مورد نظر می خوانند؟

احترام نماز اولویت دارد. هم چنین با توجّه به اهميّت فوق العاده اى كه نماز مخصوصاً به صورت جماعت دارد چند دقيقه اى زيارت ياعزادارى و یا پیاده روی را براى نماز تعطيل كردن اشكالى ندارد بلكه كار خوبى است، خداوند از شما قبول فرمايد.

؟ نماز افرادی که در ایام اربعین به صورت پیاده روی به کربلا می روند، به چه صورت می باشد؟

نماز آنها در بین راه شکسته می باشد و زمانی که وارد عراق و کربلا نیز شدند نماز به صورت شکسته خوانده می شود مگر این که ده روز در کربلا توقف داشته باشند.

نماز در کربلا و کوفه شکسته است یا کامل؟
در چند محل مسافر مخيّر است نماز را تمام يا شكسته بخواند:

مسجد کوفه که حكم در تمام مسجد جارى است و فرقى ميان بخش قديم و قسمت توسعه يافته امروز نيست.
حرم حضرت سيّد الشّهداء عليه السلام که منظور از حرم، قسمت زیر گنبد و رواق ها است (و تنها شامل رواق های قدیم و ساختمان های قدیم می شود و رواق جدید و حیاط و صحن را شامل نمی شود).
؟ حکم نماز افرادی که تمام ماه محرم و صفر یا قسمت عمده این دو ماه یا یک ماه صفر را در عراق حضور دارند و در واقع به صورت مستمر بین شهر هایی که اماکن مترکه و حرم های مطهر در آن است، تردد می کند چه حکمی دارد؟

در فرض سوال چنانچه کثیر السفر نباشد نماز شکسته می باشد مگر این که حداقل ده روز پشت سرهم یکجا بماند که در این مدت نماز کامل است.در یکی از این چهار حالت، کثیر السفر می شود و نماز و روزه اش در بین راه و مقصد کامل است: 1- در مدت زمان یک ماه، هر روز (هرچند بدون جمعه ها) رفت و آمد کند. 2- در مدت زمان 45 روز، 5 روز در هفته رفت و آمد کند. 3-در مدت زمان دو ماه و بیشتر، حداقل سه روز در هفته (یا 12 روز در ماه) رفت و آمد کند. 4- در مدت حداقل دو ماه و کمتر از دو سال، حداقل سه روز در هفته در جایی بماند.

آیا ثواب زیارت اربعین مختص همان روز است؟
در صورتی که اجتماع زائران حرم حسینی در روز اربعین، اسباب مشکلاتی شود و واقعا نیت زائر، درک اربعین باشد درهر روز از ماه صفر که امام حسین علیه السلام را زیارت کند زیارت اربعین محسوب می شود و ثواب اربعین را دارد.

رساندن دست به ضریح، به هر قیمت !!
؟ برخی از زوّار اصرار دارند که به ضریح حرم مطهر، دست خود را برسانند و لو این که ازدحام جمعیت باشد، آیا این کار صحیح است؟ معظم له چه توصیه ای برای این اشخاص دارید؟

بهتر است اصراری بر این کار نداشته باشند.

روزۀ اربعین
؟ روزه گرفتن در روز اربعین چه حکمی دارد؟

روزه گرفتن در این روز برای افرادی که مسافر نمی باشند مستحب است.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی