برتري مقام حضرت فاطمه(س) و حضرت مريم(س)

با توجه به آيه 42 سوره آل عمران حضرت فاطمه زهرا(س) برتر است يا حضرت مريم(س)؟

پاسخ:
براي روشن شدن سؤال لازم است آيه اي كه برتري حضرت مريم(س) را بيان مي كند معنا شود. قرآن كريم در آيه 42 سوره آل عمران مي فرمايد: يا مَرْيَمُ إِنَّ اَللَّهَ اِصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اِصْطَفاكِ عَلي نِساءِ اَلْعالَمِينَ ؛ و به ياد آور هنگامي را كه فرشتگان گفتند: اي مريم! خدا تو را برگزيده و پاك ساخته و بر تمام زنان جهان برتري داده است ». و منظور از برتري و فضيلت حضرت مريم(س) در آيه مذكور اين نيست كه ايشان در تمام فضائل و كمالات و جهات انساني بر همه زنان عالم برتري دارد. بلكه منظور از اين برتري جهت خاصي است كه حضرت مريم(س) را از سائر زنان ممتاز كرده است. براي روشن شدن اين مطلب از خود آيه شريفه كمك مي گيريم. در آيه 42 سوره آل عمران كلمه اصطفاء دو بار تكرار شده است.

1. إِنَّ اَللَّهَ اِصْطَفاكِ وَ طَهَّرَك كه به يك نوع انتخاب اشاره مي كند بدون اينكه مسئله برتري آنحضرت را مطرح نمايد. و اين قسمت از آيه صرفاً اصطفاء و انتخاب نفس خود مريم(س) را در فضائل و تقوا بيان مي كند، و برتري ايشان نسبت به سائر زنان لحاظ نگرديده است.

2. وَ اِصْطَفاكِ عَلي نِساءِ اَلْعالَمِينَ در اين قسمت از آيه، برتري حضرت مريم نسبت به سائر زنان عالم آمده است؛ حال بايد روشن شود منظور از اين برتري چيست؟ آيا برتري ايشان بر زنان عالم بصورت مطلق است يا مقيّد مي باشد، با اين معنا كه در چه جهت برتري دارد در تمام جهات و فضائل انساني يا در يك جهت خاص كه مخصوص ايشان مي باشد. آنچه مي توان گفت اين است كه حضرت مريم در يك جهت خاص نسبت به تمام زنان عالم برتري دارد. و آن جهت برتري اين است كه ايشان بدون داشتن همسر بطور معجزه آسا و خرق عادت فرزند آورد. پس برتري ايشان در قسمت اخير آيه نسبي است و بطور مطلق نمي باشد. و از نظر ادب عرب نيز اگر كلمه اصطفا با «علي» متعددي شود معناي تقدم را مي دهد نه مطلق اصطفاء و برتري، (الميزان، علامه طباطبايي، جلد 3، ص 205) .

يعني حضرت مريم به خاطر صلاحيت ها و ويژگي هائي كه داشته است اين برتري و تقدم را بر زنان عصر و زمانه اش پيدا كرده كه او به عنوان مادر حضرت عيسي برگزيده شده است. بعد از روشن معناي برتري حضرت مريم نسبت به سائر زنان عالم، بايد دانست زني كه در فضائل و كمالات معنوي و طهارت و تقوا، يگانه زنان است و نسبت به همه زنان عالم از اولين و آخرين برتري دارد عصمت كبري فاطمه زهرا(ع) است. و پيامبر اسلام(ص) در اين مورد فرموده است: ابنتي فاطمة سيدة نساء العالمين . و از امام صادق(ع) در مورد فرمايش رسول خدا سؤال شده كه «فاطمه سرآمد زنان بهشت است يا سرآمد زنان عصر خويش مي باشد؛ آنحضرت پاسخ داده اند آنكه سرآمد زنان عصر خويش بود مريم(ع) بود. اما فاطمه(س) سرآمد همه زنان بهشت از اولين تا آخرين است، (بحارالانوار، ج 43، ص 21، انتشارات المكتبة الاسلاميه) . و مسئله برتري حضرت فاطمه(س) نسبت به زنان عالم به تواتر در احاديث رسول گرامي(ص) و ائمه(ع) آمده است.

براي آگاهي بيشتر ر.ك: 1. بحارالانوار، ج 43 2. فاطمه زهرا (شادماني دل پيامبر)، احمد رحماني همداني، مترجم، دكتر سيد حسن افتخارزاده سبزواري 3. زندگاني حضرت فاطمه، سيد هاشم رسولي محلاتي.